- Senecio
-
Senecio haworthii
Научная классификация Царство: Растения Отдел: Покрытосеменные Класс: Двудольные Порядок: Астроцветные Семейство: Астровые Род: Крестовник Латинское название Senecio L. (1753) Виды См. раздел «Наиболее известные виды»
См. также Список таксонов рода КрестовникITIS 36084 NCBI 18794 Крестовник весенний (Senecio vernalis).
Ботаническая иллюстрация Якоба Штурма
из книги «Deutschlands Flora in Abbildungen»
(1796).Крестовник, или Сенецио (лат. Senecio) — огромный по числу видов род семейства Астровые, самый крупный род среди всех цветковых растений. По разным данным, в него входят от 1000 до 3000 видов, встречающихся по всему миру и имеющих самые разнообразные жизненные формы — от однолетних трав до деревьев.
Содержание
Названия
Научное родовое название происходит от лат. senex — «старый, лысый» — и объясняется тем, что корзинки после созревания семянок некоторое время стоят голыми, «лысыми».
Русское родовое название, возможно, объясняется внешним сходством крестовника обыкновенного (Senecio vulgaris) с кресс-салатом — Клоповником посевным (Lepidium sativum). Ещё в начале XX в. официальным названием растением было Крестовик — так, к примеру, называлась статья в Энциклопедическом словаре Брокгауза и Ефрона.
Названия на других языках: англ. Groundsel, Ragwort; арм. Հալևորուկ; ивр. סביון; итал. Senecione; кит. 千里光属; лтш. Krustaine; лит. Žilė; нем. Greiskraut, Kreuzkraut; нидерл. Kruiskruid; польск. Starzec; финск. Villakko; фр. Séneçon; швед. Korsörter; эст. Ristirohi.
Распространение
Растения из рода Крестовник распространены повсеместно — от тропиков до арктических областей. Наибольшее видовое разнообразие наблюдается в Южной Америке, в Средиземноморье, а также в умеренных областях Азии и Северной Америки.
Жизненные формы
Подавляющее большинство видов крестовника — однолетние или многолетние травы. Встречаются также лианы, кустарники и полукустарники. Некоторые виды из Южной Африки — суккуленты.
К древовидным крестовникам относятся несколько африканских видов, произрастающих в условиях высокогорья (например, на горе Килиманджаро). По форме это розеточные деревья, достигающие в высоту 10 м, — ствол этих растений почти не ветвится, а на верхушке находится крона листьев, похожая на розетку.
Биологическое описание
У большинства видов крестовника цветки собраны в соцветия на верхушках побегов и похожи на маргаритки (Bellis). Окраска цветков — жёлтая, оранжевая, красная, пурпурная, фиолетовая, синяя.
Срединные цветки — трубчатые, обоеполые, собраны в корзинки. Краевые цветки — язычковые, пестичные. Опыление обычно происходит с помощью насекомых.
Применение
Применение в медицине
Многие виды крестовника вырабатывают алкалоиды, нередко их содержание достаточно высоко, а потому может вызвать отравление у людей и животных. Но именно высокое содержание алкалоидов является причиной использования некоторых видов крестовника в качестве лекарственных растений, а также как сырьё для производства медицинских препаратов.
Применение в садоводстве
При выращивании крестовников как садовых растений в большинстве случаев требуется плодородная, хорошо дренированная почва.
Однолетние виды крестовника размножают семенами (нередко используется осеннюю посадку), многолетние виды — делением весной, кустарники — летом с помощью черенков.
Классификация
Крестовник относится к трибе Крестовниковые, или Сенециевые (Senecioneae), входящей в подсемейство Астровые (Asteroideae) семейства Астровые, или Сложноцветные (Asteraceae).
Наиболее близкие к Крестовнику роды — Цинерария (Cineraria) (около 50 видов из Южной Африки и Мадагаскара), Бузульник (Ligularia) (более ста видов из областей с умеренным климатом Евразии) и Фарфугиум (Farfugium) (два азиатских вида).
Виды
Род Крестовник включает, по разным данным, от 1000 до 3000 видов.
На территории бывшего СССР встречается около 100 видов.
Наиболее известные виды
Крестовник изящный
(Senecio elegans)- Крестовник весенний (Senecio vernalis). Однолетник высотой до 45 см из Европы.
- Крестовник древовидный (Senecio arborescens). Вид из Коста-Рики, достигающий в высоту 6 м. Стебель древовидный, с крупными листьями. Цветки мелкие, жёлтые, с сильным запахом.
- Крестовник изящный (Senecio elegans). Однолетник из Южной Африки высотой до 60 см. Цветки пурпурно-розовые.
- Крестовник килиманджарский (Senecio kilimanjari). Розеточное дерево, растущее на горе Килиманджаро. Иногда вид относят к роду Дендросенецио, или Дендрокрестовник (Dendrosenecio).
- Крестовник клейкий (Senecio viscosus). Однолетник высотой до 50 см из Европы.
- Крестовник крупноязычковый (Senecio macroglossus). Вечнозелёные вьющиеся растения из Южной Африки, Мозамбика и Зимбабве. Цветки бледно-жёлтые.
- Крестовник лесной (Senecio sylvaticus). Однолетник высотой до 50 см из Европы.
- Крестовник мучнистый (Senecio viravira). Полукустарник из Аргентины с серебристо-серой листвой. Цветки белые, с золотистым центром. Растение выдерживает небольшие морозы.
- Крестовник неясный (Senecio confusus). Вечнозелёные вьющиеся растения из Центральной Америки, достигающие в длину 6 м. Цветки красные.
- Крестовник обыкновенный (Senecio vulgaris). Однолетник высотой до 30 см, растущий в умеренной полосе Евразии от Атлантического до Тихоокеанского побережья. Встречается чаще всего вблизи жилья, в огородах. Цветки жёлтые.
- Крестовник пепельный (Senecio cineraria); синоним — Цинерария приморская (Cineraria maritima). вечнозелёный кустарник или полукустарник высотой до 60 см. Цветки горчично-жёлтые. Вид устойчив к воздействию морских ветров; выдерживает небольшие отрицательные температуры.
- Крестовник ползучий (Senecio serpens). Многолетний суккулент высотой до 30 см из Южной Африки. Цветки белые.
- Крестовник резедолистный (Senecio resedifolius). Вид с Дальнего Востока. Цветки жёлтые.
- Крестовник ромболистный (Senecio rhombifolius). Вид с Кавказа. Лекарственное растение.
- Крестовник Роули (Senecio rowleyanus). Многолетний суккулент с укореняющимися ползучими побегами родом из Южной Африки. Листья у растения имеют форму шариков диаметром около 6 мм. Выращивают этот вид обычно как ампельное растение.
- Крестовник сомнительный (Senecio dubitabilis). Однолетник высотой до 40 см из Европы.
- Крестовник тамовидный (Senecio tamoides). Лазящее растение из Южной Африки с суккулентными листьями. Цветки мелкие, ярко-жёлтые. Выдерживает небольшие морозы.
- Крестовник членистый (Senecio articulatus). Суккулент из Южной Африки высотой до 60 см Стебли серо-зелёные, многочисленные, ломкие. Цветки жёлто-белые.
- Крестовник Якова, или Крестовник луговой (Senecio jacobaea). Многолетнее или двулетнее растение высотой до получтора метров, распространённое в Европе и Сибире. Растёт на лугах, опушках лесов, в полях. Цветки жёлтые. Раньше этот вид использовался как лекарственное растение, сейчас доказано, что содержащиеся в нём алкалоиды являются канцерогенными. Иногда вид включают в род Якобея (Jacobaea) под названием Якобея обыкновенная (Jacobaea vulgaris).
Список таксонов рода Крестовник
Список некоторых таксонов, входящих в род Крестовник,
в алфавитном порядке латинских названий[1]После названия таксона приведена ссылка на его персональную страницу на сайте GRIN (Germplasm Resources Information Network)
- Синонимы:
- Kleinia aizoides DC.
- Синонимы:
- Solidago alpina L.
- Senecio angulatus L.f. [6]
- Senecio anonymus Alph.Wood = Packera anonyma (Alph.Wood) W.A.Weber & Á.Löve
- Senecio antandroi Scott-Elliot [7]
- Senecio anteuphorbium (L.) Sch.Bip. = Kleinia anteuphorbium (L.) Haw.
- Senecio antitensis Baker [8]
- Senecio aquaticus Hill = Jacobaea aquatica var. aquatica
- Senecio aquaticus subsp. barbareifolius (Fiori) A.Pedersen = Jacobaea aquatica var. erratica (Bertol.) Pelser & Meijden
- Senecio aquaticus subsp. erraticus (Bertol.) Tourlet = Jacobaea aquatica var. erratica (Bertol.) Pelser & Meijden
- Senecio articulatus (L.f.) Sch.Bip. [9]
- Синонимы:
- Kleinia articulata (L.f.) Haw.
- Senecio atratus Greene [10]
- Senecio aureus L. = Packera aurea (L.) Á.Löve & D.Löve
- Senecio barorum Humbert [11]
- Senecio bennettii G.Simpson & J.S.Thomson [12]
- Senecio bicolor (Willd.) Tod. = Jacobaea maritima (L.) Pelser & Meijden
- Senecio bicolor subsp. cineraria (DC.) Chater = Jacobaea maritima (L.) Pelser & Meijden
- Senecio bigelovii A.Gray [13]
- Senecio bigelovii var. bigelovii [14]
- Senecio bigelovii var. hallii A.Gray [15]
- Senecio bipinnatisectus (F.Muell.) Belcher [16]
- Senecio brasiliensis (Spreng.) Less. [17]
- Синонимы:
- Cineraria brasiliensis Spreng.
- Синонимы:
- Senecio montanus (L.) Druce
- Senecio cacalioides Fisch. ex Spreng. = Erechtites hieraciifolius var. cacalioides (Fisch. ex Spreng.) Griseb.
- Senecio campanulatus Franch. = Cremanthodium campanulatum Diels ex H.Lév.
- Senecio canus Hook. = Packera cana (Hook.) W.A.Weber & Á.Löve
- Senecio capillaris Gaudich. = Tetramolopium capillare (Gaudich.) H.St.John
- Senecio cappa Buch.-Ham. ex D.Don [21]
- Senecio chenopodioides Kunth = Pseudogynoxys chenopodioides (Kunth) Cabrera
- Senecio cineraria DC. [22]
- Senecio cineraria subsp. bicolor (Willd.) Arcang. = Jacobaea maritima (L.) Pelser & Meijden
- Senecio citriformis G.D.Rowley [23]
- Senecio clevelandii Greene = Packera clevelandii (Greene) W.A.Weber & Á.Löve
- Senecio compactus Kirk [24]
- Senecio confusus Britten = Pseudogynoxys chenopodioides (Kunth) Cabrera
- Senecio congestus (R.Br.) DC. = Tephroseris palustris (L.) Rchb.
- Senecio coronopifolius Desf. = Senecio glaucus L.
- Senecio crassiflorus (Poir.) DC. [25]
- Senecio crassissimus Humbert [26]
- Senecio cruentus (Masson ex L'Hér.) DC. = Pericallis cruenta (Masson ex L'Hér.) Bolle
- Senecio cunninghamii DC. [27]
- Senecio cynthioides Greene = Packera cynthioides (Greene) W.A.Weber & Á.Löve
- Senecio densiflorus Wall. ex DC. [28]
- Senecio denticulatus (Hook. & Arn.) DC. [29]
- Senecio diversifolius Wall. ex DC. = Jacobaea raphanifolia (Wall. ex DC.) B.Nord.
- Senecio doria L. [30]
- Senecio douglasii DC. = Senecio flaccidus var. douglasii (DC.) B.L.Turner & T.M.Barkley
- Senecio douglasii var. longilobus (Benth.) L.D.Benson = Senecio flaccidus var. flaccidus
- Senecio elaeagnifolius Hook.f. [31]
- Senecio elegans L. [32]
- Senecio erraticus Bertol. = Jacobaea aquatica var. erratica (Bertol.) Pelser & Meijden
- Senecio erraticus subsp. barbareifolius (Fiori) Beger = Jacobaea aquatica var. erratica (Bertol.) Pelser & Meijden
- Senecio ertterae T.M.Barkley [33]
- Senecio exaltatus Nutt. = Senecio integerrimus var. exaltatus (Nutt.) Cronquist
- Senecio fendleri A.Gray = Packera fendleri (A.Gray) W.A.Weber & Á.Löve
- Senecio fistulosus Poepp. ex Less. [34]
- Синонимы:
- Senecio douglasii DC.
- Senecio flaccidus var. flaccidus [37]
- Senecio flaccidus var. monoensis (Greene) B.L.Turner & T.M.Barkley [38]
- Синонимы:
- Senecio monoensis Greene
- Senecio formosus Kunth [39]
- Senecio franciscanus Greene = Packera franciscana (Greene) W.A.Weber & Á.Löve
- Senecio fuchsii C.C.Gmel. = Senecio nemorensis subsp. fuchsii (C.C.Gmel.) Čelak.
- Senecio gallicus Chaix [40]
- Senecio gigas Vatke = Solanecio gigas (Vatke) C.Jeffrey
- Senecio glabellus Poir. = Packera glabella (Poir.) C.Jeffrey
- Senecio glaberrimus DC. [41]
- Синонимы:
- Senecio inophyllus E.Phillips & C.A.Sm.
- Синонимы:
- Senecio coronopifolius Desf.
- Senecio glaucus subsp. coronopifolius (Maire) C.Alexander
- Senecio glaucus subsp. coronopifolius (Maire) C.Alexander = Senecio glaucus L.
- Senecio graciliflorus DC. [44]
- Senecio grandifolius Less. [45]
- Senecio greyi Hook.f. [46]
- Senecio grisebachii Baker [47]
- Senecio hakeifolius Bertero ex DC. [48]
- Senecio hakeifolius var. ochroleucus (Phil.) Reiche = Senecio hakeifolius Bertero ex DC.
- Senecio harveyanus MacOwan [49]
- Senecio heterotrichus DC. [50]
- Senecio hieraciifolius L. = Erechtites hieraciifolius var. hieraciifolius
- Senecio huachucanus A.Gray = Senecio multidentatus var. huachucanus (A.Gray) T.M.Barkley
- Senecio hualtata Bertero ex DC. = Senecio fistulosus Poepp. ex Less.
- Senecio huntii F.Muell. [51]
- Senecio ×hybridus (Willd.) Regel = Pericallis ×hybrida B.Nord.
- Senecio hydrophiloides Rydb. [52]
- Senecio ilicifolius L. [53]
- Senecio inaequidens DC. [54]
- Senecio incognitus Cabrera = Senecio madagascariensis Poir.
- Senecio inophyllus E.Phillips & C.A.Sm. = Senecio glaberrimus DC.
- Senecio integerrimus Nutt. [55]
- Senecio integerrimus var. exaltatus (Nutt.) Cronquist [56]
- Синонимы:
- Senecio exaltatus Nutt.
- Senecio integrifolius (L.) Clairv. [57]
- Senecio iosensis G.D.Rowley [58]
- Senecio isatideus DC. [59]
- Senecio jacobaea L. = Jacobaea vulgaris Gaertn.
- Senecio jacobaea var. barbareifolius Fiori = Jacobaea aquatica var. erratica (Bertol.) Pelser & Meijden
- Senecio jacobsenii G.D.Rowley = Kleinia petraea (R.E.Fr.) C.Jeffrey
- Senecio japonica (Thunb.) Sch.Bip. = Gynura japonica (Thunb.) Juel
- Senecio kermesinus Hemsl. = Pseudogynoxys chenopodioides (Kunth) Cabrera
- Senecio kickxii Steud. [60]
- Senecio kingianus W.W.Sm. = Ligularia kingiana (W.W.Sm.) R.Mathur
- Senecio laetus Edgew. [61]
- Senecio latifolius DC. [62]
- Senecio lautus G.Forst. ex Willd. [63]
- Senecio laxifolius Buchanan = Brachyglottis laxifolia (Buchanan) B.Nord.
- Senecio layneae Greene = Packera layneae (Greene) W.A.Weber & Á.Löve
- Senecio leucanthemifolius Poir. [64]
- Senecio ligularia Hook.f. = Ligularia sibirica (L.) Cass.
- Senecio longilobus Benth. = Senecio flaccidus var. flaccidus
- Senecio lucidus (Sw.) DC. [65]
- Синонимы:
- Cineraria lucida Sw.
- Синонимы:
- Senecio incognitus Cabrera
- Senecio magnificus F.Muell. [68]
- Senecio mikanioides Otto ex Walp. = Delairea odorata Lem.
- Senecio millefolium Torr. & A.Gray = Packera millefolia (Torr. & A.Gray) W.A.Weber & Á.Löve
- Senecio minimus Poir. [69]
- Senecio monoensis Greene = Senecio flaccidus var. monoensis (Greene) B.L.Turner & T.M.Barkley
- Senecio monroi Hook.f. [70]
- Senecio montanus (L.) Druce = Senecio cacaliaster Lam.
- Senecio moorei R.E.Fr. [71]
- Senecio mortonii C.B.Clarke = Ligularia mortonii (C.B.Clarke) Hand.-Mazz.
- Senecio multicapitatus Greenm. = Senecio spartioides Torr. & A.Gray
- Senecio multidentatus var. huachucanus (A.Gray) T.M.Barkley [72]
- Синонимы:
- Senecio huachucanus A.Gray
- Senecio multilobatus Torr. & A.Gray = Packera multilobata (Torr. & A.Gray) W.A.Weber & Á.Löve
- Senecio murrayi Bornm. [73]
- Senecio myriocephalus Sch.Bip. ex A.Rich. [74]
- Senecio nebrodensis L. [75]
- Senecio nemorensis L. [76]
- Senecio nemorensis subsp. fuchsii (C.C.Gmel.) Čelak. [77]
- Синонимы:
- Senecio fuchsii C.C.Gmel.
- Senecio neomexicanus A.Gray = Packera neomexicana (A.Gray) W.A.Weber & Á.Löve
- Senecio nobilis Franch. = Cremanthodium nobile (Franch.) Diels ex H.Lév.
- Senecio ochroleucus Phil. = Senecio hakeifolius Bertero ex DC.
- Senecio otites Kunze ex DC. [78]
- Senecio oxyriifolius DC. [79]
- Senecio pachycarpus C.B.Clarke ex Hook.f. = Ligularia pachycarpa (C.B.Clarke ex Hook.f.) Kitam. ex H.Hara
- Senecio palmensis (Nees) C.Sm. ex Link = Canariothamnus palmensis (Nees) B.Nord.
- Senecio palustris (L.) Hook. = Tephroseris palustris (L.) Rchb.
- Senecio perdicioides Hook.f. [80]
- Senecio petasitis (DC. = Roldana petasitis (
- Senecio pimpinellifolius Kunth [81]
- Senecio planiflorus Kunze ex Cabrera [82]
- Синонимы:
- Senecio sinuatilobus var. littoralis DC.
- Senecio plattensis Nutt. = Packera plattensis (Nutt.) W.A.Weber & Á.Löve
- Senecio provincialis (L.) Druce [83]
- Senecio pseudoarnica Less. [84]
- Senecio pterophorus DC. [85]
- Senecio pyrenaicus L. [86]
- Синонимы:
- Senecio tournefortii Lapeyr.
- Senecio quadridentatus Labill. [87]
- Senecio quercetorum Greene = Packera quercetorum (Greene) C.Jeffrey
- Senecio radicans (L.f.) Sch.Bip. [88]
- Senecio raphanifolius Wall. ex DC. = Jacobaea raphanifolia (Wall. ex DC.) B.Nord.
- Senecio retrorsus DC. [89]
- Senecio retusus (DC.) Wall. ex C.B.Clarke = Ligularia retusa DC.
- Senecio riddellii Torr. & A.Gray [90]
- Senecio robbinsii Oakes ex Rusby = Packera schweinitziana (Nutt.) W.A.Weber & Á.Löve
- Senecio rowleyanus H.Jacobsen [91]
- Senecio salignus DC. = Barkleyanthus salicifolius (Kunth) H.Rob. & Brettell
- Senecio saxifragoides Hook.f. [92]
- Senecio scandens Buch.-Ham. ex D.Don [93]
- Senecio scapiger Sieber ex Spreng. = Brachyscome scapigera (Sieber ex Spreng.) DC.
- Senecio schimperi Sch.Bip. ex A.Rich. [94]
- Senecio schultzii Hochst. ex A.Rich. [95]
- Senecio schweinitzianus Nutt. = Packera schweinitziana (Nutt.) W.A.Weber & Á.Löve
- Senecio scitus Hutch. & Burtt Davy [96]
- Senecio serra Hook. [97]
- Senecio sibiricus (L.) L.f. = Ligularia sibirica (L.) Cass.
- Senecio sinuatilobus var. littoralis DC. = Senecio planiflorus Kunze ex Cabrera
- Senecio spartioides Torr. & A.Gray [98]
- Синонимы:
- Senecio multicapitatus Greenm.
- Senecio spartioides var. spartioides
- Senecio spartioides var. spartioides = Senecio spartioides Torr. & A.Gray
- Senecio splendens H.Lév. & Vaniot = Ligularia splendens (H.Lév. & Vaniot) Nakai
- Senecio squalidus L. [99]
- Senecio stenoglossus Franch. = Ligularia stenoglossa (Franch.) Hand.-Mazz.
- Senecio suaveolens (L.) Elliott = Hasteola suaveolens (L.) Pojark.
- Senecio subdentatus Ledeb. [100]
- Senecio sylvaticus L. [101]
- Senecio tamoides DC. [102]
- Senecio tanguticus Maxim. = Sinacalia tangutica (Maxim.) B.Nord.
- Senecio tenuifolius Burm.f. [103]
- Senecio tournefortii Lapeyr. = Senecio pyrenaicus L.
- Senecio triangularis Hook. [104]
- Senecio tubicaulis Mansf. = Tephroseris palustris (L.) Rchb.
- Senecio uncinellus DC. [105]
- Senecio valerianifolius Link ex Spreng. = Erechtites valerianifolius (Link ex Spreng.) DC.
- Senecio veitchianus Hemsl. = Ligularia veitchiana (Hemsl.) Greenm.
- Senecio vernalis Waldst. & Kit. [106]
- Senecio viravira Hieron. [107]
- Senecio viscosus L. [108]
- Senecio vulgaris L. [109]
- Senecio webbii (Sch.Bip.) Christ [110]
- Senecio yegua (Colla) Cabrera = Senecio denticulatus (Hook. & Arn.) DC.
Крестовник килиманджарский (Senecio kilimanjari) — розеточные деревья высотой до 10 м, растущие на горе Килиманджаро. Примечания
Литература
- Кирпичников М. Э. Семейство сложноцветные, или астровые (Asteraceae, или Compositae) // Жизнь растений. В 6-ти т. Т. 5. Ч. 2. Цветковые растения / Под ред. А. Л. Тахтаджяна. — М.: Просвещение, 1981. — С. 462—476.
- Ботаника. Энциклопедия «Все растения мира»: Пер. с англ. (ред. Григорьев Д. и др.) — Könemann, 2006 (русское издание). — С. 836—837. — ISBN 3-8331-1621-8.
- Иллюстрированный определитель растений Ленинградской области / Под ред. А. Л. Буданцева и Г. П. Яковлева. — М.: Товарищество научных изданий КМК, 2006. — С. 526—527, 542—546. — ISBN 5-87317-260-9.
- Вермейлен, Нико. Полезные травы. Иллюстрированная энциклопедия: Пер. с англ. — М.: Лабиринт Пресс, 2002. — С. 272. — ISBN 5-9287-0244-2.
Ссылки
- Крестовник — статья из Большой советской энциклопедии
- Крестовик, род растений — статья из Энциклопедического словаря Брокгауза и Ефрона
- Крестовник: Таксономия на сайте GRIN
- Крестовник (Senecio) на сайте eFloras(англ.)
- Список видов рода Крестовник на сайте Эдинбургского королевского ботанического сада
Wikimedia Foundation. 2010.