өлім жазасы
1арба — Арбаға таңу. Ертеде қазақы ортада қалыптасқан жазалау түрі. Бұзақы, содырларға, ұрлықшыларға т.б. айыпкерлерге ауыл ақсақалдарының ұйғарымымен а р б а ғ а т а ң у жазасы тағайындалған (Қаз. этнография., 1, 189). Арба жол. Арба жүре алатын жол …
2беріктел — ет. сөйл. Бекітіл. Патшаға әскер бермеу хақындағы ел бірлігі қанға қол матырысу сияқты уағда, сертпен бекіп, б е р і к т е л і п жататын (Ә. Хасенов, Жат жазасы, 36) …
3бөлтіріктік — зат. Бөлтірекке тән қасиет. – Оның рас, жігітім. Егер заманы солай болса, бөрі бөрілігін, бөлтірік б ө л т і р і к т і г і н де істеуі ғажап емес (Ә. Хасенов, Жат жазасы, 93) …
4ғазат — қып. ар. Соғыс жариялап. Ал бірақ Әбілфайыз болды асы Өлімге лайық еді бар жазасы. Ғ а з а т қ ы п соның үшін пәрмен еттім, Қылышпен кесілсін деп оның басы (Батырлар жыры, 6, 32) …
5көжеқатықтық — сын. Көжеқатық боларлық, көжеқатыққа жарарлық (ет, май) (Ә. Хасенов, Жат жазасы, 6) …
6көнелікті — сын. Көнеден келе жатқан, ескілікті. Мүмкін араларында к ө н е л і к т і кикілжің, зіл жатпаса (Ә. Хасенов, Жат жазасы, 30) …
7күйеле — … 2. Күйесін кетіру, күйесінен тазарту. Әр үй жеңін буып, қазанын к ү й е л е п, арқан жібін әзірлеп дегендей көшу қамын жасай бастайтын (Ә. Хасенов, Жат жазасы, 61) …
8от — басын сабау. Қиянат, жәбір көрген адам қиянатшылға (озбырға) әлі жетпеген соң, оның үйіне барып, масқаралау мақсатында отының басын сабап, күлін шашу дәстүрі. – Құдайдан қорқып, аруақтан ұялсаң, болмай ма?! Бұл не қорлық! – деп, оның о т ы н ы ң… …
9салмау — зат. жерг. Жыныс болып өскен қалың ағаш. Бұл биіктей биіктей қалың қарағай с а л м а у ы н а, сай салаға иек артып жатыр (Ә.Хасенов, Жат жазасы, 45). Әлі де алыстағы жыра, сайлар, орман с а л м а у л а р ы үрей шақырып түнере түскен (Бұл да, 70) …
10таңжұлдызы — зат. астр. сөйл. Шолпан. Меркурий қазақтарға Т а ң ж ұ л д ы з ы деген атпен мәлім еді (ҚазССР тарихы, 2, 374). Қазақ Шабансарыны Т а ң ж ұ л д ы з ы дейді (Ә.Хасенов, Жат жазасы, 70). Орысша «Венера» жұлдызының қазақ тілінде Шолпан, Ақжұлдыз,… …
- 1
- 2
