қырғызша
1кәріқызша — үст. Кәріқыз секілді, кәріқыз тәрізді. Рымжанның барғысы келмейді. Қондыбай оған «к ә р і қ ы з ш а» жабысып айырылмайды, отауына зорлап алып кіреді (Х. Мустафин, Қыр жігіті, 99) …
2ауқат — 1 (Шымк.: Мақт., Лен., Арыс, Шәу., Түлк.; Жамб.: Шу, Мер., Луг., Қорд., Тал., Сар.; Алм.: Жам., Кег., Нар.; Тау., Тұр.; Түрікм.: Таш., Көнеүр.; Монғ.; ҚХР) тамақ, ас. А у қ а т істеп үйде отырмыз да (Шымк., Мақт.). А уқ а т таба алмай ыза болып… …
3алқоры — (Жамб., Луг.) шабдалы. А л қ о рд ы ң дәмі тәтті, үлкендігі өріктей (Жамб., Луг.). ...«запорожецін» қоңызша тоңқаңдатып, алма, а л қ о р ы тиеп базарға жөнелді (Ш. Мұрт., 41 ж. кел., 204). – Алып келе жатқан алма, жүзім, а л қ о р ы м бар еді… (Ш …
4аша — 1 (Талд., Гв.; Сем.: Мақ., Аяг.; Шығ.Қаз., Тарб.; Қост., Фед.) айыр. Менің а ш а мд ы кім алды? (Талд., Гв.). Айырды тістің санына қарай үш а ш а, төрт а ш а деп атай береді. Сахнада тарелка айналдырғанша, қолыңа а ш а алып, қырман басындағы… …
5абдыра — (Алм.: Кег., Нар., Жам.; Жезқ., Ағад.; Павл.; Көкш., Қ ту; Рес., Омбы; Монғ.; Жамб.: Шу, Қорд.) үлкен ағаш сандық. Үйде бір айбат а б д ы р а м бар (Алм., Нар.). А б д ыр а д а ғ ы жейдемді алып берші (Алм., Жам.). А б д ы р а ғ а киім көп кетеді …
6ажырату — (Орал: Жымп., Чап., Шыңғ.; Ақт., Ойыл) үлесу, бөлу, тарату. Мені сырт тастап өзара а ж ы р а т ы п с ы ң д а р ғой (Орал, Жымп.). Бұлар колхоз өнімін а ж ы р ат у ш ы л а р («К з жолы», 18.05.1937). Кейбір колхоздар құрылыс бригадасын а ж ы р а т …
7ажырым — 1. (Шымк.: Қызылқ., Арыс, Сайр.) айырылысу, ажырасу. Жоғарақта Әлдібек пен Қалиманың а ж ы р ы м ы болды (Шымк., Қызылқ.). 2. (Шымк., Қызылқ.; Алм., Жам.) айырмашылық, айырма. Ақта мен Қошқардың арасында а ж ы р ы м бар (Шымк., Қызылқ.). Осы екі… …
8азар — 1 (Орал: Жән., Жымп., Орда; Гур.: Маңғ., Есб.; Ақт., Ойыл; Жезқ., Ұлы.) зорға, әрең. Өзеннен осы жерге а з а р ж е т т і м (Орал, Жән.). Дыңғызыл ауылына пошта 7 8 күнде а з а р қатынасады («Ж. жол», 17.01.1932). Артына жалтақ жалтақ қарап, а з а …
9айдын — 1 (Орал, Жаңғ.; Рес., Орын.) үлкен көл. Жанғаланың жаны толған а й д ы н (Орал, Жанғ.). Басы былақ болмаса, Сағасы а й д ы н болмас (Рес., Орын.). Ертедегі түркі жазба ескерткіштерінде айдын айдың жарығы (ДТС, 28). Жарқырап жатқан көлдің «айдын»… …
10айлана — (Алм., Шел.) айнала, төңірек. Нүсіп, а й л а н а ғ а көз салшы, қызыл ат көрінбес пе екен (Алм., Шел.). [Қырғызша айлана (К. Юд., КРС, 32)] …
