шекті шығын
41қапан — (Түрікм.: Ашх., Красн., Таш.; Гур., Маңғ.) таразының үлкені. Екі қапшық астықты қ а п а н ғ а бірден шектіріп алдым (Гур., Маңғ.). Қ а п а н ғ а өлшет те, жүгін түсіріп мәшінді босат (Түрікм., Ашх.). [Түрікменше гапан (Туркм. рус. сл., 1940); өзб …
42қыжақ — (Түрікм.: Красн., Небид., Ашх., Таш.) қобыз. Адайларда бұрын қ ы ж а қ болмаған (Түрікм., Ашх.). [Түрікменше гижақ (Туркм. рус. сл., 1940); пар. гижх үш ішекті скрипка не гитардың түрі (Л. Буд., I, 172)] …
43сою — 1 (Павл., Ерт.) ұру, соғу, сабау. Егінге түскен малды қамшымен с о й (Павл., Ерт.) 2 (Гур., Тең.) операция жасау. Жұматай Астраханға барып, ауруханада жатып, құлағын с о й д ы р д ы. Дәрігерлер соқыр ішекті де с о я д ы (Гур., Тең.) …
44шекейін — (Павл., Баян.; Жезқ.: Ұлы., Жез.; Көкш., Еңб.; Қост.: Тоб., Ордж.; Павл., Горьк.; Тау., Қош.) шейін, дейін. Машина Қаракеңгірге ш е к е й і н барады (Жезқ., Ұлы.). Екеуіміз ауылға ш е к е й і н бірге барайық (Қост., Тоб.). Күн кәзір жаумаса да… …
45жолшора — сын. жерг. Еркін, ерке; бұлаң. Айналасы екі жүз елудей ғана ж о л ш о р а шектінің жігіттері аттарының басын тежеді (Ә. Кекілбаев, Үркер, 446) …
46зілдойыр — сын. Қаһарлы, дойыр, ұр дажық. Байқара шектінің тоқымы қаннан, тақымы терден кетпейтін з і л д о й ы р жуан аталарынан емес ті (Ә. Кекілбаев, Үркер, 462) …
47кәшекте — ет. Кәшек жеу, кәшекті алданыш ету. Алдында ғана атшылар жылқыларды өзеннен суарып келіп, суын басып шамалы к ә ш е к т е с і н деп қойған екен (К. Ахметбеков, Ақдала, 2, 338). Қойлар шөпті к ә ш е к т е п болды ау деген кезде жайлап айдап… …
48қантышқақ — зат. Малдың қан аралас іші өтіп, тоқ ішекті зақымдайтын инфекциялық ауруы. Көбінесе жас қозыда байқалады (дизентерия). Дәрілік түймедақ төлдің ақтышқақ, қ а н т ы ш қ а қ деген ауруларына да қолданылады (Н.Шәріпбаев, Пайд. өсімд., 9) …
49қаратүйнек — зат. в ет. Малдың ішегі түйіліп, жыны тоқтап, ішектері қарайып кететін ауруы. Мысал үшін малдың қ а р а т ү й н е к ауруын алайық. Осекең, онымен ауырған қойдың ішін тақыр шаптан жарып, түйілген шекті тарқатып жібереді екен (Саржайлау, 270). Ешкі …
50майқан — зат. и х т и о л . Сібір өзендерінде көп тараған балықтардың бір түрі. Оның басты байлығы халық ускуч деп атайтын қызыл балық – м а й қ а н (Ертіс өңірі, 28). Солардың бірі – албырттар (лососовые) тұқымына жататын м а й қ а н (Лен. жас,… …
