хорз кæнын
31БУХЪ ЦАРД КÆНЫН — Тынг хорз, хъæздыг, зæрдæвæндон цæрын. Ам дæр æмæ фале дæр бухъ цард чи кæны, уыдон æй куы базыдтой, Ирыстон нæ фесæфт... уæд тунелæй сæ сæртæ радардтой. (ХИ. 1992, 86.) …
32ЗÆХХÆЙ ДЗАБЫР КÆНЫН, ХУРÆЙ ХÆДОН — Тынг мæгуыр цæрын. Ныр йæ сывæллæттæн арв хъуамæ сæ цар уа, зæхх сæ астæрд, хорз у? Иутæ нæ царды зæххæй дзабыр кæнынц, хурæй та хæдон. (Дзабиты 3. Фатер.) …
33МЫСТЫ ЦАРД КÆНЫН — Иунæгæй, æхгæд дуарæй царды бонтæ æрвитын, адæмы хсæнмæ нæ цæуын. Ахæмтæн æнцон цæрæн у кæддæриддæр, фæлæ цæмæн цæрынц, ууыл никуы ахъуыды кæнынц, сæ цард – мысты цард, æмæ сæм уый хорз кæсы. (МД. 1984, 3.) …
34САУ УРСÆЙ НÆ ХИЦÆН КÆНЫН — Не мбарын, хорз æмæ æвзæр кæрæдзийæ нæ иртасын. Цыбыр дзырдæй, адæмы сæрра кодтой, æмæ адæм сæхæдæг дæр нал зыдтой, цы арæзтæуа, уый, нал хицæн кодтой сау урсæй, урс – сауæй. (Х. 1994, 20.) …
35СÆРЫЛ ГÆРÆХТÆ КÆНЫН — Искæй æмварс хæцын. «Дæ сæрыл дæ агроном гæрæхтæ кæны! Цымæ цæмæн?» (Гафез. Уæ бонтæ хорз, адæм.) …
36ТУДЖЫ ЦЪЫРТТ БАПЫРХ КÆНЫН — тж. ТУДЖЫ ЦЪЫРТТ НЫККАЛЫН Æвзæрдзинад нæ ныппарын, маст сисын. Тыххæй чи бырса, ууыл мæ туджы цъыртт бапырх кæндзынæн. (Нафи, Фыдæлты тут.) Æвæдза, дзурæджы базыдта, уæд ыл йæ туджы цъыртт, фæстаг æртахы онг, бакалдтаид... Фенын мын æй кæнут,… …
37УАЙДЗÆФТЫ БЫН КÆНЫН — Искæмæн йе взæрдзинæдтæ, йæ рæдыдтытæ зæгъын. – Ныууадз мæ, дæ хорзæхæй, мæ зæрдæ цъус нæ фæсыгъдис масты зынгæй... Дæ уайдзæфты бын та мæ ма фæкæн... Мауал мын мысут уыцы хъуыддæгтæ. (Хъодалаты Г. Хуыцауы «минæвар».) …
38ХЪАНЫ ЦАРД КÆНЫН — Зæрдæвæндонæй, удæнцойæ, æнæкусгæйæ хорз рæстæг æрвитын. Æнæкусгæйæ мæхицæн хъаны цард кæндзынæн. (СИ. 1990, 214.) Нæй, нæй! Ма тæрс, – махмæ ды хъаны цард кæндзынæ... (Къоста. Цъиу æмæ сывæллæттæ.) Хъан хуыдтой кæнгæ фырты. Уый иу цы ныййарджытæ …
39ХЪУЛОН УАРЗТ КÆНЫН — Искæй фылдæр уарзын иннæтæй, искæмæ хуыздæр ахаст дарын. Хорз зарыд Хату рагæй дæр. Уый тыххæй йæ хъулон уарзт кодтам. (Нафи, Сабыр æхсæв.) Æхсары канд йæ мад æмæ йæ фыд нæ кодтой хъулон уарзт, фæлæ ма йæ бирæ уарзтой æгас хъæубæстæ дæр.… …
40ЦАРВЫ ЛЕНК КÆНЫН — Тынг хорз цæрын. В масле кататься …