хицæнкæнын
1ХИЦÆН АДДЖЫН НИЦЫ КÆНЫН — Хорзæй цы ис, уый искæмæн дæттын; искæмæн æгæр лæггад кæнын. – Рацу, дæ нывонд фæуон, рацу... Сымах тыххæй бадтæн, мæхицæн адджын ницы скодтон æмæ ныр та мæ ныхас дæ уæнгæл фестад. (Хъодалаты Г. Хуыцауы «минæвар».) …
2СÆРÆН НИЗ КÆНЫН — Хицæн уæлдай фыдæбон кæнын, уæлдай бæрндзинад исын. – Нал мой кæнын. Кусын. Схъомыл сæ кæндзынæн. Æмæ уæлдай низ нал кæндзынæн мæ сæрæн. (Гаглойты В. Гæлæбу.) …
3ХИЦÆН АРГЪ КÆНЫН — Хи фадæттæ, уавæртæ, хъару æмбæлон ран æвæрын, æмбæлон бæрзæндмæ исын. Знать себе цену …
4ЗÆРДÆЙÆ НÆ ХИЦÆН КÆНЫН — Æдзух искæуыл, истæуыл хъуыды кæнын, цæстытыл уайын; искæй, исты нæ рох кæнын, мысын. – Мæ зæрдæйæ нал хицæн кæныс, фыццаг хатт дæ куы федтон, уæдæй фæстæмæ. (Богазты У. Уæ нæ хæхтæ, нæ бæстæ...) Агуындæйы цы бон федтон, уæдæй нырмæ йæ хуыз мæ… …
5ФÆНЫКÆЙ КЪУСБАР КÆНЫН — Ницы аразын, зивæг кæнын, бынатæй не змæлын. Иу ком, иу мыггаг куы хæцыдис æлдæрттимæ, уæд иннæ кæмттæ сæхицæн бадтысты æмæ фæныкæй къусбар кодтой. Афтæмæй уырысы æфсæддон хицæуттæ сæ тых мидæг кæмттæм дæр хæссын байдыдтой. (Тыбылты А. 282.)… …
6ХÆРÆГÆЙ ХУЫМ КÆНЫН — Фыдзонд, зындзырд, хи ныхас кæнын. Бирæтæ дзурынц, адæмы сæхи бар куы ауадзай, уæд хæрæгæй хуым кæнынц. Адæмы сæхи бар нæ уагътам, æмæ адæм нæ – бардз дæр уымæн стæм. (Х. 1993, 16.) Урстуаллæгтæ хæрæгыл уазæгуат уыдысты Астæуккаг Туалтæм… …
7БАЗЫРТÆ ЦÆГЪДЫН КÆНЫН — тж. БАЗЫРТÆ ЛЫГ КÆНЫН Искæй фæндтæ халын, фæндæгтæ ‘хгæнын, ныхдуртæ вæрын, хи равдисынмæ йын фадат нæ дæттын. Подрезать крылья. ... – Кæд Грис афтæ сарæзта, уæд та йæ Басион уæлдæфы стæхын кæндзæн, æз уæ дыууæйæн дæр уæ базыртæ ацæгъддзынæн.… …
8БИНОНТЫ КОЙ БАКÆНЫН — Æмкъайаг ссарын. Фæдзурынц лæппуйæн. – Цы, фæлæ? Бинонты кой бакæнын хъæуы. А дæхи мæт нал кæныс, фæлæ Бадзи та цы аххосджын у? (Гаглойты В. Гæлæбу.) – Иу иннæйы нæ хъыгдары, – Адзыбейы ныхас йæхимæ айста Къатъо, – фæлæ дæ дæхицæн бинонты кой… …
9НÆ АУÆЛДАЙ КÆНЫН — Искæуыл, истæуыл хи нæ тигъ кæнын; кæйдæр, цыдæр хицæй нæ ахицæн кæнын. Тынг тыхст куы уыдтæн, ахæм заманты мын æй æлхæнгæ дæр кодтой, фæлæ мæхиуыл ныххæцыдтæн, нæ йæ ауæлдай кодтон. (Нафи, Сосо бадзуры.) …
10ÆРБАДÆН ХИЦÆЙ НАЛ ХОНЫН — Хуым. Хи бæрзонд кæнын, æнæсæрмæхæссон митæ кæнын, схъæл митæ кæнын …
