хиз
111ИЧЪЫНА — Фосдарынимæ баст фæззыгон бæрæгбон. Бæрæг æй кодтой, фос иу сæрдыгон хизæнтæй куы æрыскъæрдтой, уæд. «Ичъына вæййы рагвæззæгæй æрæгвæззæгмæ рахизыны рæстæджы, фосæлвынæн афон, фыссы ахуыргонд Цыбырты Людвиг йæ чиныг «Ирон адæмон бæрæгбонты». Уый… …
112ИЧЪЫНАЙЫ БÆРÆГБОН — см. ИЧЪЫНАЙЫ БÆРÆГБОН – перевод Ичъынайы бæрæгбон кодтой рухæны мæйы астæу, къуырисæры кæнæ цыппæрæмы, хаттæй хатт иу хуыцаубонмæ дæр æрцыд (кæс Ичъына, ИЧЪЫНА). Бæрæгбон уæлдай кадджындæр уыд Дыгургомы. Дард бæстæйæ, зæгъынц, æрбатахт Ичъына,… …
113Рады хъомгæс — – бынæттон (локалон) термин; æхсæны фыййауы – фосгæсы ном мæздæггаг ирæттæм. Рады хъомгæс иу æххуырстой станицæйы кæнæ хуторы цæрджытæ хизæн афоны æмгъуыдмæ. Мызд ын фыстой натурæйæ кæнæ æхцайæ, хатт та – иуæй дæр æмæ иннæ мæй дæр. Рады хъомгæсæн …
114ТУТЫР — Ирон мифологийы адæмы фосæн тых чи кæны, чи сæ цæгъды, ахæм тугдзых сырдты, уæлдайдæр та бирæгъты бардуаг. Бирæгъ стыр фыдбылызтæ хаста, зиæнттæ кодта фосдарæг ирон адæмæн, уымæ гæсгæ карз уыд йемæ тох, стæй дзы сæхи дæр хызтой, æгæр мæгуыр ын… …
115ХЪУЛОНЗАЧЪЕ УÆЙЫГ — Нартæн сæ хæхты фæзындис Хъулонзачъе Уæйыг. Сæ фос сын хизæнуатмæ нал уагъта, æмæ цагъды кодтой фос. Уæд Батрадз аскъæрдта Нарты фос хизынмæ. Сæгуыт амардта, йæ цармæй йын мусонг акодта, йæ фыдæй физонджытæ. Хъулонзачъе Уæйыг уыдис балцы æмæ… …
116ЦЫРГЪОБАУ — Кувæндон Олгинскæйы хъæуы цæгатварс. Йæ бæрæгбон вæййы Уацилламæ кувæн къуырисæры хæдразмæ хуыцаубоны. Ацы бæрæгбоны равзæрды тыххæй фыдæй фыртмæ ахæм хабар дзурынц: «Кæддæр Олгинскæйы цæрæг Кънаттаты Сæудженыхъойæн уыдис стыр нартхоры хуым.… …
117БÆСТÆ УÆЛГОММÆ УЫН — Кæдæм фæнды дæр цæуын; цы дæ фæнды, уый араз, алцы гæнæн дæр уæвын. Естъа айста йæхимæ ныхас, – нæ фыдæлтæ мæнгæй нæ дзырдтой – «бæстæ уæлгоммæ у»... Ома алцыдæр фезмæлыны фыдæй у. (Букуылты А. Зарæг баззад цæргæйæ.) Бæстæ уæлгоммæ у дæ зæрдæмæ… …
118ЗÆРДÆМÆ НÆ ЦÆУЫН — Цыдæр кæйдæр куыд фæнды, афтæ нæ уын; кæйдæр, цыдæр нæ уарзын. Не по душе. Дæ зæрдæмæ нæ цæуы, – дæхи дзы хиз. (Козаты Х. Æнæныгæд мард.) Сау зæрдæ Азæмæт йæ зæрдæмæ нæ цæуы. (Беджызаты Ч. Мæсгуытæ дзурынц.) …
119ÆМПЫЛД ГУЫБЫН — Æххормаг чи у, ахæм. Бибо: А нæ æмпылд гуыбынджынтæ мæ бар бауадз, æз сын бацамондзынæн сæгъ хизæнтæ. (Чермен, Чи кæй?) …
120бгъэ — I (бгъэр, бгъэхэр) грудь 1. Пкъышъолым щыщэу пшъэмрэ ныбашъхьэмрэ азыфагу илъыр ары Ыбгъэ мэузы Ыбгъэ орденыр хиз Шым ыбгъэ хамотым риутыгъ 2. Быдзы Сабыир ыбгъэ ешъо II (бгъэр, бгъэхэр) орел ЦунтхъэкIо бзыу лъэш Бгъэр къауи шъынэр ыхьыгъ Бгъэр… …
