хæцын
41РОХТЫЛ ХÆЦЫН — тж. РОХТЫЛ ÆРХÆЦЫН Ныссабыр кæнын, искæй йæхи бар нæ уадзын, уæлдай митæ кæнын нæ уадзын. Держать в узде. Цæмæн мын æрцахстой мæ нывонд фыр, и? Макæ, Дзебыс, сæ рохтыл сын æрхæц. (Биазырты Д. Гуацъæтæ æмæ Схъæлатæ.) Абон нæ алыварс цы æрдз ис,… …
42СÆРЫЛ СХÆЦЫН ХЪОМ НÆ УÆВЫН — 1. Æнæсæрæн уæвын, хи бахъахъхъæнынхъом нæ уæвын. Ехх, ахæмтæ хъуамæ сæ сæртыл схæцын хъом дæр ма уаиккой, фæлæ нæ зонын, цы ныфс сæ ис. (Гуыцмæзты М. Салдæг.) 2. Мæгуыр уын …
43СÆРЫЛ УÆЛÆМÆ НÆ ХÆЦЫН — тж. СÆРЫЛ ХÆРДМÆ НÆ ХÆЦЫН Тынг æнкъард кæнын. Адæм сæ зæрдæтæм ныккастысты, йæ сæрыл уæлæмæ ничиуал хæцыд, иууылдæр зæххмæ æдзынæг хъуыстой. (ИДЗДЗХ) Чысиаты мыггаг фырмæстæй тъæппытæ хаудта, сæ сæртыл хæрдмæ нал хæцыдысты. (Ф. 1990, 11.) …
44СÆРЫЛ ХÆЦЫН — Искæй æмварс лæууын, искæй хъахъхъæнын. Кæстæр æфсымæры сæрыл рахæцыд Антъон. (Букуылты А. Зарæг баззад цæргæйæ.) Сидзæрты, мæгуырты сæрыл, дам, хæцын байдыдтой. (Туаты Д. Сидзæргæс.) …
45УД УДЫЛ НÆ ХÆЦЫН — тж. УД УДЫЛ НАЛ ХÆЦЫН 1. Тынг смæллæг, слæмæгъ уæвын. Акæс ма, дæ мидæггæгтæ дыл бамбыдысты, дæ уд удыл нал хæцы. (Беджызаты Ч. Ссыгъди цард.) 2. Тынг тæрсын. Уыцы дзæгъæлхæтæг, æнæдаст нæлгоймæгтæй иу сыл исчи куы амбæлд, уæд иу сæ уд удыл нал… …
46ФЫНÆЙЫЛ НÆ ХЪÆЦЫН — Искæй бирæ уарзын. Фылдæр хатт æй фæдзурынц мады номæй. Æз та мæ сывæллæттæн æхсæв сæ фынæйыл дæр нæ хъæцын æмæ сæ кæдæм арвыстаин. (Ф. 1991, 6 7.) …
47ХЪУСТЫЛ СХÆЦЫН — тж. ХЪУСТЫЛ ХÆЦЫН Исты аразын, архайын райдайын …
48ЦÆСТ НÆ ХÆЦЫН — тж. ЦÆСТ НЕ СХÆЦЫН 1. Ницы ссарын, нæ фенын, нæ фембæлын. Уасо... сæфсæрмы. Годейы цæст ыл куы не рхæцыдаид, афтæ йæ фæндыд. (Букуылты А. Зарæг баззад цæргæйæ.) Иу бон фæцыд иу бæрзонд хохы сæрмæ, афæлгæсыд, фæлæ ницæуыл æрхæцыд йæ цæст. 2. Цырд… …
49ÆВЗАДЖЫ ЦЪУППЫЛ ФÆХÆЦЫН — см. ДÆНДАГÆЙ ÆВЗАДЖЫ ЦЪУППЫЛ ХÆЦЫН Цы дзурынмæ хъавдæуыд, уый нал зæгъын. Прикусить кончик языка. To bit one s tongue, to shut up. – Æмæ дзы æз кæм схуысдзынæн? – чызг йе взаджы цъуппыл фæхæцыд. (Ф. 1989,11.) …
50амæцын — з.б.п., амæцыдтæн, амæцыдаин, амæцдзынæн …