уымæ
91САМЕЛИ — Мæйхорты тыххæй ис ахæм цыбыр таурæгъ: – Раджы заман зæххыл цард фыдбылызы Самели. Уый адæммæ сфыдæх æмæ сын рахаста цæгъдыны тæрхон. Никæуыл ауæрста. Йæ фыдмитæ Хуыцауæн фæхъыг сты, арвмæ йæ систа æмæ йæ æфсæн рæхыстæй мæймæ бабаста. Мæйыл сау… …
92Тæрхоны лæгтæ — см. Тæрхоны лæгтæ – перевод Тæрхоны лæгтæ – æхсæны тæрхоны уæнгтæ. Иуæй иу хатт æй этнографион литературæйы фæхонынц адæмон тæрхондон дæр. Тæрхоны лæгтæ æвзæрст цыдысты хъæубæсты зæронд лæгтæй; фыдæлтæй баззайгæ æгъдæуттæ хуыздæр чи зыдта æмæ… …
93Уациллайы куывд — см. Уациллайы куывд – перевод – Йе Иунæг Кадджын Хуыцау, табу Дæхицæн! Хуыцау, Де сфæлдыст адæм стæм æмæ, зæххыл хорзæй цы ис, Уымæй хайджын куыд уæм, фыдбылызæй хызт, цардæй æфсæст, Ахæм амонд нын ратт! – Оммен, Хуыцау! – Арвы Уацилла, табу, дæ… …
94Хистæры ракуывд цины фынгыл — см. Хистæры ракуывд цины фынгыл – перевод – О Стыр Хуыцау! Æмбал кæмæн нæй, Цытджын Иунæг Хуыцау, табу Дæхицæн! – Оммен, Хуыцау! – Мæнæ а хæдзары бинонты кувинæгтæ Дын æхцон фæуæнт! – Оммен, Хуыцау! – Æппæт дуне рафæлдисæг Дæ, æмæ нæ Дæ хорзæх… …
95Хуыцау — (мн. хуыцæуттæ) I Бог II миф. см. Хуыцау – перевод Хуыцау – зæхх сфæлдисæг, уæларвцæрæг, фенæн кæмæн нæй, ахæм сæйраг бардуаг ирон мифологийы. Арæх æй хонынц Хуыцæутты Хуыцау дæр, уымæн æмæ иннæ ирон бардуæгтæ – дзуæрттæ йæ дæлбар уыдысты.… …
96Хуыцауæхсæвы куывд II — см. Хуыцауæхсæвы куывд II – перевод – Дунедарæг Иунæг Кадджын Хуыцау, табу Дæхицæн! Ды нæ радтай зæххыл цæрынæн. Бирæ фарн æмæ амондæй хайджын чи у, уый æмбал нæ фæкæн! – Оммен, Хуыцау! – Hæ фыдæлты Зæронд Уастырджи! Сау хохы бæрзонд – дæ бадæн,… …
97ХЪУЫРМАН — см. ХЪУЫРМАН – перевод Хъуырман – пысылмон дингæнæг адæмы сæйраг бæрæгбон. Араббаг æвзагыл – Ид аль адаха, Ил аль кабир кæнæ Курман байрам. Бæрæгбон вæййы, Комбæттæнæй – Рамаданæй – Уразайæ дæс æмæ ссæдз боны куы рацæуы, уæд – араббаг æвзагыл зу… …
98ХÆНДЫХЪДЗУ — Нартæ æмæ Бæртæлæджы иумæйаг знаг. Хæндыхъдзу Бæртæлæгимæ хæцы, йæхицæн дзы хъалондар кæны, йæ зæххытæ йын исы, йæ адæмы йын цæгъды. Бæртæлæг йæхи Нарты уазæг бакодта, æххуыс сæ агуры. Разыйы дзуапп ын радтой, сæхи æрцæттæ кодтой. Æмæ æрмæст… …
99ХÆРНÆДЖЫ ФЫНДЖЫ ÆГЪДАУ — см. ХÆРНÆДЖЫ ФЫНДЖЫ ÆГЪДАУ – перевод Æгъдаумæ гæсгæ хæрнæджы фынгæвæрды алцыдæр æмбæлы къæйттæ къæйттæй. Зианы фынгыл уынаффæ кæны фынджы хистæр. Дыккаг хистæр – æрцæуæг адæмæй, æртыккаг хистæр – зианджыны мыггагæй, иннæтæ бадынц куыдхистæрæй.… …
100ЦÆХХЫГОЛ — тж. ЦÆНХИГОЛ Ирон мифологийы цæххы бардуаг. Цæххæй ирон адæм рагæй æрæгмæ аргъуц кæнынц, нымд дзы кæнынц. Уымæн æмæ зонынц, æнæ цæххæй, æдзæх хæринагæй, æгæр мæгуыр, фосæн дæр ма фæцæрæн кæй нæй. Æдзæхх хæринаг хонынц æнад, æныгуыз. Цæхх ирон… …
