парасатты
1Ноосфера — (гр. nous ақыл+sphaira шар) – қоғам мен табиғаттың өзара әрекет сферасы, оның шекарасында (ішінде) есті (парасатты) адами қызмет дамудың аңықтаушы факторы болады. Бұл терминді мәдени және ғылыми айналымға ХХ ғ. басында француз палеонтологы,… …
2Идея — (гр.idea – түр, образ, тек, сыртқы көрініс; eidos – түр, іс әрекет амалы, сапа, идея, пайымдау, образ) – әртүрлі философиялық жүйелерде рухтың (кейінірек –білімнің) ең дамыған формаларын белгілеу үшін қолданылатын ұғым. Алғашқылардың бірі болып… …
3Манихейшілдік — ІІІ ғ. Парсыда (Иран) пайда болған діни ілім. Оның негізін қалаушы Мани болды (ілім аты да сондықтан солай аталады). Манихейлік дін дуалистік сипатта. Ол бойынша бүкіл әлемде Жарық (Свет) күштерінің Қараңғылық (Тьма) күштерімен мәңгілік күресі… …
4әмәнда — (Рес., Орын.; Қост., Жанг.; Монғ.) ылғи, әр уақытта. Ат арба қолымызда ә м ә н д а бола берер деймісің (Рес., Орын.). Сен өзің, ә м ә н д ә тыныш жүрмейсің (Қост., Жанг.). Яғни айтыс ә м ә н д а мұңды жандар арасында болып қойған жоқ (Монғ. қаз.… …
5кәнтек — (Алм.: Қаск., Жам.) кішкене, шағын. Ол ағамыз елден ерекшелігі жоқ к ә н т е к қана кісі болатын (Алм., Қаск.). Оның парасатты пікірі мен тартымды толғамы осы к ә н т е к денесіне қалай сыйып жүр екен (Қ. Ұяб., Қырда.) …
6кепиетсу — кепиетсі етістігінің қимыл атауы. Аштықты, жалаңаштықты көрген адам, парасатты қария. Ендеше, қалай аузы барады к е п и е т с у г е (Н. Ақыш, Бейуақта., 223) …
7пәлсапашыл — сын. Пәлсапақұмар, пәлсапа соққыш. – Бұл жақта сұрамсақтар тіпті көп екен. Олардың бәрін асырай да алмассың, дейді енді қыз баладан гөрі п ә л с а п а ш ы л әйелге тән қылықты үнмен (Ә.Әлімжанов, Отырардан., 142). Мәнді сөздің майталманы… …