ныгæнын
71ТУГ СУАДЗЫН — Кусарт акæнын. Къаннæг кусарт дæр акодтой, уый, дам, туг суадзыны тыххæй. (Козаты Х. Æнæныгæд мард.) …
72ТУГÆЙ ДОЙНЫ УЫН — Искæмæн æвзæрдзинад аразыныл нæ бацауæрдын; искæмæ тынг мæсты кæнын. Æвæццæгæн ын мæ тугæй дойны уыд, йе фсис дзы нал зыдта. (Козаты Х. Æнæныгæд мард.) …
73ТÆФТЫЛ НАЛ АЦÆУЫН — Кæмæдæр нал бацæуын, кæйдæр хицæн æнæуынон скæнын. Уæдæй ардæм æз уымæн йæ тæфтыл дæр никуыуал ацыдтæн. (Козаты Х. Æнæныгæд мард.) Ды дæр уазæгау, кæд искуы иу хатт æрбауайыс, уый йедтæмæ нæ тæфтыл нæ цæуыс, æмæ... (Хъодалаты Г. Хуыцауы «минæвар» …
74УД КЪÆХТЫ БЫНÆЙ АУАЙЫН — тж. УД АГÆПП КÆНЫН (АЛИУЫРЫН) Тынг фæтæрсын. Душа ушла в пятки; душа уходит в пятки. Бирæгъ ыл фæхæпп ласта, тæрхъус фесхъиудта, йæ уд йæ къæхты бынæй ауад. (Козаты Х. Æнæныгæд мард.) Къатойæн фыртæсæй йæ уд йæ къæхты бынæй ауад. (Гаглойты В.… …
75УДТÆ ХÆССЫН — Æдзух дыууæрдæм рацу бацу кæнын. Фылдæр хатт фæдзурынц хæдзарæй æддæмæ мидæмæ тагъд тагъд чи рацу баду кæны, уымæй. Входить и выходить. Дыууæрдæм цы рацу бацу кæныс, удтæ хæссыс? (Козаты Х. Æнæныгæд мард.) …
76УРС УÆРЫКК ДЫН ФЕСТОН — Æвдисы, чидæр кæйдæр тыххæй йæхи мæлæтмæ ратдзæн. «Ацу, дæ сæрыл мæ æрхæссай, ацу! Ацу, урс уæрыкк дын фестон, ацу! Уæддæр дæ нæ ныууадздзæн дæ фыд...» (Букуылты А. Зарæг баззад цæргæйæ.) Ивгъуыд заманы рынчынæн исты баххуыс æнхъæл цыдысты… …
77УÆЗ НÆ ЦÆУЫН — Исты хъуыддаджы зылынджын нæ уын, азымаг нæ кæнын. Уæз ыл кæм нæ цыд, уым йæхи сæрыл хæцæг цæмæн скодта? Чи йæ фарста? (Козаты Х. Æнæныгæд мард.) …
78УÆЗЗАУ ÆФСОНДЗ ХÆССЫН — Æвзæр цард кæнын, æвзæр уавæры уæвын. Нести тяжелое ярмо. Цард мын чи бауарзын кодтаид, ахæм адæймæгты хсæн нæ хастон... уæззау æфсондз. (Козаты Х. Æнæныгæд мард.) …
79ХИ НÆ УРОМЫН — 1. Монцтыл нæ тых кæнын, хъуыдыйы цы ис, уый аразын. Выйти из себя. Нозтмæ мæхи нæ уромын, нæ йæ хæссын. (Козаты Х. Æнæныгæд мард.) Иу бон Дарихан йæхи нал баурæдта æмæ ской кодта йæ мадæн, цæй ма, гыцци, ацæуиккам искæйтимæ... (СИ. 1989, 238.) 2 …
80ХИ ХУЫЦАУЫ БАР УАДЗЫН — Уæлдай митæ нæ кæнын, уагахасты бартæй нæ хизын. – Мæхæдæг ын хос кæндзынæн. Ды та дæхи (Уасойæн) иучысыл хуыцауы бар æруадз – тагъддæр байгас уа дæ хъæдгом. (Букуылты А. Зарæг баззад цæргæйæ.) Дæхи хуыцауы бар ныр уæддæр æруадз! Ды уый нæ… …