күннің көрінім қозғалуы
91аққора — зат. х а л қ. жұқпалы індеттен қорадағы малдың түгел қырылып қалуы. ≈ Сол жылы малымыз түгел қырылып, а қ қ о р а болдық …
92ақтабан — зат. этногр. Үздіксіз және ұзақ жүрістен малдың (түйенің, аттың) табаны тозып, жүре алмай қалуы. Қара бура а қ т а б а н болған жылы туған еді, қарағым, ғұмырың бес ақ жылдан аспады ғой» деп әкем марқұм көзіне жас алып отыратын (З. Қинаятұлы,… …
93ақторық — зат. к ө н е . 1. Патшалық Ресей әскерлері қазақтардан тартып алған жерді қазақтардың өздері жалға алуы. 2. Сол жерді пайдаланғаны үшін қазақтардың түтін басына төлейтін салығы. 3. Өз жайлауларына жету үшін қазақтар өздерінен тартып алған жерді… …
94бақиласу — … А р а қ т ы ау з ы н а алғаш алуы. Шалқар жағында тұратын жұрағаттармен б а қ и л а с у ғ а барғанда еді (Жалын, 1974, 5, 46) …
95бәлдәй — зат. Екі топ ойыншылар бірбір ойыншыдан шығарып, бірі допты тастап беріп тұрады, екіншісі оны таяқпен ұрады. Алаңға шашырай орналасақан қалған ойыншылар не допты қағып алуы керек, не оны алып, «Бәллі, бәллі, бәлдәй» деп, сөреге дейін дем алмай… …
96бурақотан — зат. Келеге түсер кезінде бураның үйірін бір жерге қайырып, жинап алуы. Аз жылда Лепсінің қос қапталы түйе түлігіне толып, енді көктем шықса болды, үйірсек буралар б у р а қ о т а н жасап, әрі өткен бері өткенге шабына зіркілдейтінді шығарды (А.… …
97жауырын — Жау ы р ы н ы ж а б ы с т ы . Ж а с н ә р ес т е н і ң б ес і кт е (төсекте) қозғалмай, үнемі шалқасынан жатқандықтан жауырынының жабысып қалуы. Ж а у ы р ы н ы ж а б ы с у ауруы асқынып кеткен кезде ел арасында арнайы тәжірибесі бар жауырын… …
98жер — Же р ауд а р ы л у ш ы . Ж е р аударылған адам. Сізден Жылқайдаров Рысқұлды ж е р а у д а р ы л у ш ы арестанттар тобына жатқызып, оның түр түсі жөнінде мәліметтер алуыңызды сұрайды (Ш. Мұртазаев, Қызыл жебе, 207). Жер бесік. ф и л о с. Адамның… …
99жоқ — жерден ілік іздеді. Болмашы нәрсені сылтау етіп, байланыса түсті, іліністі. – Жә, жә. Ж о қ ж е р д е н і л і к і з д е п отырсың ау. Шайыңды құй, онанда, – деді шалы (Б. Шаханов, Қаратау., 108). Жоқ іздеу [қарау]. Жоғалған малды іздеу ісі. Ж о қ …
100жұмыртқа — зат. а н а т. Еркек адамның, малдың ұмасындағы жұмыртқа пішіндес без, атабез. Ж ұ м ы р т қ а н ы ң ұмаға түспей қалуы көптеген қауіпті асқынуларға алып кеп соқтыруы мүмкін (Жас Алаш, 01. 11. 2003, 5) …
