күннің көрінім қозғалуы
101зертас — зат. жаңа. Мозаика. Үшеуі з е р т а с п е н безендірілген қабырғаны, аса қымбат мебельді фойенің ішкі сәулетін қызықтап кетті (Э. Төреханов, Таудан түскен із, 132). Әсіресе «мозаиканы» з е р т а с деп алуы тілге оралымды, жүрекке жылы тиіп тұр… …
102көрмәдік — сын. Еш нәрсені көрмеген, білмейтін, түлей; көрсоқыр. Жапондардың қатынын мақтағанша, қасында жүрген аппақ сұлуды неге көрмейді, к ө р м ә д і к болмаса? (О. Сәрсенбай, Шығ., 5, 128). – Жоқ, бауырым, қылмыс түгілі сайтаны да жоқ. Онан да түк… …
103күйез — болды. Адам мойнының қозғалтуға келмей, сіресіп қалуы; күйез ауруымен ауруы. К ү й е з б о л ғ а н адамның мойнын түнде, жатар алдында, май сіңіріп, отқа қыздырылған шүберекпен таңып тастайды (Қаз. этнография., 3, 257) …
104қандану — … Соншама жер, жал, бұлт, күн долдануы, Тиыштықта жүргендерді қолға алуы, Күндегідей күмісті нұрын сеппей, Күнбатыстың боялып қ а н д а н у ы (С.Мұқанов, Таңд. шығ., 12, 37) …
105қанкөбелек — зат. этногр. Үйде, клубта, далада ойнайтын ойын. Қ а н к ө б е л е к ойынының шарты бойынша, сол қолымен оң құлағын ұстап, оң қолының сұқ саусағын жерге тіреп, еңкейіп жүріп, 15 20 рет тез тез шырқ айналған жігіт 3 м қашықтықта тұрған бір затты… …
106қасаттан — ет. Қардың қабатталып қатып қалуы. Қыс бойы жыра жыраларға қ а с а т т а н ғ а н қардың мұрты да бұзылмапты (Асқар Алтай, Қызыл бөлтірік, 6). Бірақ қ а с а т т а н б а ғ а н қар сусып, желмен ұшып әлек салды (О.Бөкеев, Өз отыңды., 172) …
107қасқалан — ет. Маңдай шашының түсіп қалуы, қасқа болу. Классик атанбақ түгілі, халыққа танылғаныңша да талай шаш ағарып, талай бас қ а с қ а л а н а д ы екен (М.Әлімбаев, Көңіл күнд., 150) …
108қоналқы — Қ о н а л қ ы с ау ы н . Жолаушының астына мінген биесін қонар жерге келгенде сауып алуы. Мұхаммед Хайдар Дулаттың «Тарихи Рашиди» деген кітабында қ о н а л қ ы с а у ы н деген де сөз бар. Оны қазақ осы күнге дейін пайдаланып жүр (Аңыз адам, 2011 …
109қортық — зат. Еркек қозы мен еркек лақ тарттырылғанда бір енінің бауы үзілмей қалуы. Енінің сыңары тартылмай қалған малдарды қ о р т ы қ дейді (ҚСЭ, 9, 395). Ал еркек қозылар қаншама түгел піштірілді дегенмен бірлі жарымының жаңылыс піштірілмей кетуі және …
110отаман — … Жекпе жекке шығатын батыр өзінің сұлтанынан ба, ханынан ба, о т а м а н ы н а н ба, әйтеуір қолбасыдан рұқсат, бата алуы керек (М.Мағауин, Аласапыран, 92). Ораз Мұхамед жасақ о т а м а н ы н алақанымен нықтап қақты да, ауылдан шықты (Бұл да,… …
