йылға үҙәне
1ЗÆРДÆЙЫЛ УАЗАЛ ДОН БАКАЛЫН — тж. ЗÆРДÆЙЫЛ УАЗАЛ ДОН БАСÆХХÆТ КÆНЫН Искæй æнæнхъæлæджы тынг фæхъыг кæнын, бафхæрын, исты хъуыддаг схæццæ кæнын. Мæ уды хай та мын мæ цинæвдылд зæрдæйыл уазал дон басæххæт кодта. (Гуыцмæзты М. Лæг æмæ ус.) Хъæлдзæг та афтæ тынг уыд... фæлæ йын… …
2УЫНДЖЫ КЪÆЙЫЛ ЗАЙЫН — тж. УÆЗÆДЖЫ КЪÆЙЫЛ НЫУУАДЗЫН тж. УÆЗÆДЖЫ КЪÆБÆРЫЛ УАДЗЫН Иунæгæй, дзæгъæлæй, мæгуырæй баззайын. Остаться под открытым небом; потерять кров. «Дæ дæ дæй, миййаг та... мæ дзæгъæл сæр уынджы къæйыл куы аззайа дзæгъæлæй». Фæлæ уæд цы кæндзæн йæ… …
3УÆЗÆДЖЫ КЪÆЙЫЛ НЫУУАДЗЫН — см. УЫНДЖЫ КЪÆЙЫЛ ЗАЙЫН Дзæгъæлæй, æнæ хицауæй, æнæфæкæсгæйæ ныууадзын. Оставить без присмотра, без средств к существованию. Æртæ æнахъом сабийы иннæрдыгæй. Сæ мад сæ йæ цæгатмæ акодта... Ныр сæ уæзæджы къæйыл ныууадз, цæмæй цæрынц, уымæй дæр сæ… …
4ЗÆРДÆЙЫЛ ÆМБÆЛЫН — Искæй ныхæстыл, фæндтыл разы уæвын. Уæ ныхас мæ хъустæй бахызти... сæрыл сымбæлдзæн æви зæрдæйыл... Уымæй уын ныртæккæ ницы зæгъинаг дæн. (Беджызаты Ч. Мæсгуытæ дзурынц.) Фыццаг хатт федта Антъон ацы лæджы. Фæлæ йæ ныхас æмбæлы зæрдæйыл.… …
5БÆРЗÆЙЫЛ БАДЫН КÆНЫН — Искæй æввонгæй, æнæ кусгæйæ хæссын, дарын, æгæр бирæ бартæ йын дæттын. Посадить на шею. Уæлдæр ахуырад райсгæйæ, дæ ныййарджытæ, науæд ма дæ хæстæджытæй искæй бæрзæйыл сбад æмæ цæттæйæ, æввонгæй хæр. (Санахъоты У. Сæрсæфæнмæ.) …
6БÆРЗÆЙЫЛ КАФЫН — Искæй куыстæй цæрын, искæй ныфсæй архайын, искæй ныфсæй ныфсджын уæвын. Сахълæу (Никъолай Петричæн): Рацу, рацу, уæдæ æдзух мæ бæрзæйыл кафынмæ хъавыдтæ? (Хъороты Д. Æз нæ уыдтæн – гæды уыди.) …
7БÆРЗÆЙЫЛ ÆВÆРЫН — Æппæт куыстытæ искæй бар бакæнын, искæуыл фыргуыст кæнын. Взвалить на шею. Цас фылдæр йæ туг акалдтаид лæппу куыстыл, уыйас фылдæр куыстытæ æвæрдта Заза лæппуйы бæрзæйыл. (Беджызаты Ч. Мæсгуытæ дзурынц.) …
8БÆРЗÆЙЫЛ ÆРÆНЦАЙЫН — Стыр бæрндзинад исын, бирæ хæстæ æххæст кæнын. Йæ фыды уæзæджы стыр фарн æмæ уæз йæ бæрзæйыл æрæнцадысты (Гæлæбуйæн). (Гаглойты В. Гæлæбу.) …
9БÆРЗÆЙЫЛ ÆФСОНДЗ ÆВÆРЫН — Искæй эксплуатации кæнын, хи дæлбариуæг кæнын. Сæрибарæй... рафæлдыста Хуыцау адæмы дæр. Фæлæ се намондæн райгуырд æлдар æмæ сын се уæнгтæ сбаста, бæрзæйыл сæвæрдта æфсондз. (Букуылты А. Зарæг баззад цæргæйæ.) …
10ЕХС БÆРЗÆЙЫЛ ДАРЫН — Æдзух искæй нæмын. Кæд Хъайсын йæ хъал æфсымæрау йæ ехс мæгуыр лæджы бæрзæйыл нал дарид... (Хъайтыхъты А. Додтаты Дзылы.) …
