зын кæсын
1КЪУХÆЙ ИРВÆЗЫН — 1. Æнæфхæрдæй баззайын, ссæрибар уын. Уыцы лæппу куыддæрты сæ къухæй аирвæзт, йæ гæппыл цæст нæ хæцыд, лыгъд удаистæй. (Козаты Х Тæригъæдтæ.) 2. Истæмæй æнæхай фæуын. Хъуыддаг ирвæзы нæ къухтæй. Уый сын цæстуынгæ уыд Бадилайæн йе мбæлттимæ.… …
2Непереходные глаголы — см. КЛАССИФИКАТОР 165 глагола Данные глаголы спрягаются как непереходные (Исключения: кæс Непереходные глаголы с переходным спряжением): æввæрсын …
3Бинонты хистæры куывд — см. Бинонты хистæры куывд – перевод – Хуыцау, табу Дын уæд! – Оммен, Хуыцау! – Хуыцауы сконд зæдтæ æмæ дауджытæ, уæ хорзæх нæ уæд! – Оммен, Хуыцау! – Дунескæнæг Хуыцау, адæм рафæлдисæг дæ, Цард раттæг дæ, Æмæ нын Дæ хорздзинæдтæй ма бахæлæг кæн …
4тарпаяқ — сын. Ұзын сирақ, бұты ұзын. Қыз «қуып жет» деді де, жүгіре жөнелді. Т а р п а я қ қара бала тұра қуды (Ә.Нұрпейісов, Соңғы., 150). Шалғайласа жеткен т а р п а я қ қара бала топырақты бұрқ еткізе кішкентай қызға қатарласа жығылып еді (Бұл да, 151) …
5тертедей — сын. сөйл. Тәртедей ұзын, сыриған. Өзі де Петр патшаға ұқсап, т е р т е д е й аяғына қара санын қаптыра ұзын қоныш етік киіп алыпты (Ә.Нұрпейісов, Соңғы., 122) …
6СÆРЫЛ КУЫРОЙ ЗИЛЫН — Зын уавæры бахауын. – Цавæр семинартæ сты алæбон, фæуын афон сын нæма у? Ам нæ сæрыл куырой зилы, æмæ сымах та уым семинартæ уадзут? (Ф. 1989, 11.) Мæныл мæ арвы хай æркалд, мæ сæрыл куырой зилы (Къизо). (Хацырты С. Хæхты фæдисон.) …
7аламыш — сын. Шахмат тақтасының сызығы сияқты жарыса салынған қысқа қысқа, кейде көлемді ұзын сызықтардан түзілетін өрнек …
8барақы — сын. Жүндес, жүні ұзын …
9серек — сын. Сыриған ұзын, сорайған …
10аурулау — сын. Аздап ауру, сырқаты бар. Бәйтен шамалас жалғыз ер баласы өзіне тартпаған: ұзын сида, а у р у л а у болу керек, қой терісінен жасалған күртешесі үстінен түспейді (Т. Әбдіков, Өлара, 17) …