жыртатын алқап
1тісағаш — зат. көне Жер жыртатын құрал …
2түрен — зат. Соқаның жер жыртатын тісі, пышағы …
3әлі-шынар — зат. Ертедегі қазақ егіншілерінің сиынған пірі; аңыз бойынша ең алғаш шығыр жасап, егін суаруды ашқан кісілердің аты. Өткен ғасырларда көктемде жер жыртатын күні қазақ егіншілері жиналып Әлі мен Шынарға той істеген, өгіз жарыстырған, астықтың мол …
4база — 1 (Гур., Есб.) маза. Басым ауырып отыр, б а з а м д ы алмашы (Гур., Есб.) 2 (Гур., Маңғ.) жер жыртатын соқа ағаштың басына кигізетін темір. Біздің ауыл шоқайға б а з а н ы кіргізе салып жер жыртады (Гур., Маңғ.) …
5дүрен — (Қост., Жанг.) соқаның жер жыртатын тілі, пышағы. Қойманың ішіне кілтші д ү р е н д і толтырып қойыпты (Қост., Жанг.). қ. түрен 2 …
6жерағаш — (Шымк., Арыс) жабайы соқа, ескі соқа. Атам замандағы әдірә қалған ж е ра ғ а ш п е н егін еккенде тұқымды айдау алдынан сеуіп, соңынан айдайтын еді. Оның себебі ж е р а ғ а ш ең терең жыртқанда 4 5 ақ см тереңдікте жыртатын еді («Қыз. мақташы»… …
7түрен — 1 1. Қ орда., Арал) қайықтың алдыңғы жағындағы қуыс, орын. Т ү р е н г е кейде балық тұздайтын тұзды су құямын Қ орда., Арал). 2. (Гур., Маңғ.) қайықтың балық салатын орны. Орысшадағы трюм сөзі 2 1. (Ақт., Ойыл; Қост., Жанг.) соқаның жер жыртатын …
8оманағаш — зат. көне. Жер жыртатын ағаш соқа. О м а н а ғ а ш ы н өзіне сүйретіп, иен далаға шыққан диқан Төлеге кездесе кетеді (Ел аузынан, 33) …
9түз — адамы. Ел үшін, халық мүддесі үшін өз өмірін арнаған адам. Қоңқа би өзін «т ү з а д а м ы м ы н» деп есептейді. «Т ү з д і ң а д а м ы м ы н дегенім – көпшіліктің, халықтың адамымын дегенім» деді ол (Н.Мыңбатырова, Төле би., 44). Түз жыртыс.… …
