жыланның тілі
1жыланның аяғын көрген — (ҚХР) әккі, алаяқ, қу …
2жылан бауыр — Жыланның бауырындай, ирелеңдеген (қамшы) …
3дегелек — (Маң., Маңғ.) жыртқыш құстың бір түрі, көбінесе жыланмен қоректенеді. Жылқының жауы – бөгелек, жыланның жауы – дегелек (Мақал). Орман таудың басында, Д е г е л е к деген бір құс бар, Аспанда жүріп ызғырса, мың орда жылан басылған (Қашаған ақын) …
4дұмалақ — (Алм.: Жам., Еңб қаз.; Шымк., Кел.) домалақ. Жерді д ұ м а л а қ деп айтады, ғой, шыннан да, солай ма екен? (Алм., Жам.). Кейде бұл сөзге күшейткіш буын жалғанып, дұп дұмалақ деп те айтылады: Жыланның жұмыртқасы дұп дұмалақ болады (Алм., Жам.) …
5жұмырық — (Гур.: Маңғ., Есб.; Павл., Леб.; Көкш., Қ ту) жұдырық. Ж ұ м ы р ы қ т а й таспен бір салып едім, ақ жыланның басы езілді де қалды (Гур.. Маңғ.). Кей үйректің жұмыртқасы ж ұ м ы р ы қ т а й болады (Павл., Леб.) …
6жыланбас — 1 1. (Түрікм.: Красн., Небид., Таш.) басы жыланның басына ұқсас, үсті өте жылтыр кесіртке 2 (Түрікм.: Красн., Бекд., Небид., Таш.) басында жүгері тәрізді дәні бар, мысық құйрық тектес шөп …
7ища-ай! — (Қ орда: Сыр., Жал., Қарм.; Гур.: Маңғ., Инд.; Орал, Казт.; Түрікм.: Таш.) тітіркену, жиіркену сезімдерін білдіретін одағай сөз. И щ а, мына жыланның үлкенін ай! Қ орда., Жал.). – Онысы несі ақ, и щ а а й, бүйте берсе құртады ғой бәрімізді!… …
8мылтықшы — (Қарақ.) дәуіт шегіртке. М ы л т ы қ ш ы жыланның көзін ойып ала береді (Қарақ.) …
9ақ — зат. в ет. Бұзаулы сиырда, қозылы қойда болатын жұқпалы, әрі зілді дерт. Мұндай жағдайда малдың сүті тартылып қалады. Егер бір қой а қ болып ауырса, ол қоралы қойға түгел жұғады (Ж. Бабалықұлы, Мал ауруы., 8). Ақ айыл болды. Көп мініліп, арқасы… …
10жыланбас — I зат. ихтиол. Оңтүстік Қазақстанның жылы суларында мекендейтін, басы жыланның басына ұқсас, ірірек келген (ұзындығы 80 см, салмағы 7 кг.) жыртқыш балық. Ж ы л а н б а с құрғақ жер арқылы бір көлден екінші көлге жылжып бара береді (Соц. Қаз., 26 …
