жеті түнде
1жетім — күн. Бір күн, жалғыз күн д. м. Берерінде арасына жылдар салып сарғайтқан «қу құдай» аларында ж е т і м к ү н і н де көпсініпті (Лен. жас, 02.04.1977, 3). Жетім қол. жерг. Құралақан. Тіпті кейде үйге ж е т і м қ о л оралудан да ұялады мыс (Д.… …
2жетібас — бидай. Бидайдың бір түрі. Бізде бидайдың кемінде он шақты түрі өсуші еді: ор бидай, қара бидай, ақ бидай, ж е т і б а с б и д а й… (Қ. Жұмаділов, Таңғажайып., 67) …
3жетіген — зат. астр. көне. Жетіқарақшы. Батпайтын жұлдыздар – ж е т і г е н, дәлірек айтсақ – жетіқарақшы (Қазыбек бек, Түп тұқияннан., 162). А.К. Гейнс өзінің еңбегінде «Большая медвидицаның» қазақшасы Ж е т і г е н деп көрсетіпті, оны ел Жетіқарақшы… …
4жетіген — зат. муз. Қазақтың байырғы музыкалық аспабы. Ертедегі нұсқасы тұтас ағаштан астау тәрізді ойылып жасалған. Ойылған жағы ашық, тегіс бетінде жеті қыл ішегі бар. Содан «жетіген» атанған. Тиек орнына асық қойылған …
5жетімшалғы — зат. кәс. Қыран құс топшысының пышақ қыры түрмелеріне жеке дара біткен кішкене бес қауырсын өзінің тұрған орнына қарай «жетім шалғы» атанған (Ж. Бабалықов, Қырандар, 78). Құс қауырсындарының ішінде ерекше ауызға алынатынның бірі – ж е т і м ш а л …
6жетістіру — (Ақт., Ойыл) жеткізу. Еңбекшілердің газет, журналдарын ж е т і с т і р і п бермеу фактілері біздің Тамдыкөл Советінде де кездеседі (Ақт., Ойыл). Кукурузды автомашинамен сүрлеп салынатын жерге ж е т і с т і рд і м (Ақт., Ойыл) …
7беделінде — үст. Шамасында, мөлшерінде, көлемінде. Айналасы екі үш жетінің б е д е л і н д е шаңы аспанға шығып, тұяқкешті боп қу тақырланып шыға келеді (Р.Ниязбеков, Отағасы, 137). Бұрын осы төңіректің бәрі телегей теңіз көл екен, бесалты жылдың б е д е л і …
8нәмінде — үст. жерг. Қолында, тәрбиесінде, қамқорлығында. Бала күннен әке шешеден жетім қалып, бір қазақтың н ә м і н д е өсіпті (Қ.Ахметбеков, Ақдала, 2, 77) …
9сутышқан — … Жетісу жерінде борсық, суыр, көртышқан, күзен, с у т ы ш қ а н көп (Б.Нұржекеев, Өзендер., 39) …
10Гуманизм — (лат. humanus – адамдық, адамгершілік) – адамды бірінші орынға қоятын және тұлғаны ең жоғары құндылық деп қарастыратын тұжырымдама, дүниетанымның принципі. Тар мағынада ортағасырдағы діни схоластикаға қарсы Қайта Өрлеу дәуіріндегі зайырлы… …
