жат
71арам — ас. Мұсылмандардың ішіп жеуіне болмайтын (халал емес) ас. Арам өлім. Өзіне өзі қол салып (асылып, у ішіп т.б.) өлген өлім (А. Нүсіпоқасұлы.., Ағаш бесік., 5, 64). Арам сирақ. Елмен араласпайтын, жат болып кеткен (адам). – Оспан а р а м с и р а қ …
72балапан — мұрт. Жаңа тебіндеп келе жатқан мұрт. Дулат мопмомақан көнбіс бола қалыпты. Әдемі ернінің үстінен тебіндеп б а л а п а н м ұ р т білініпті (Ә. Тарази. Тасжарған. 90) Балапан тал. Жаңа өсіп келе жатқан тал, жас тал. Шуылы құлағыңды керең етіп, Көл …
73басар — I көне. Тау жуасы. Кейде арпаған, қияқ, қау шөпті, кейде тек сарған ғана өскен, ал кейде тіпті б а с а р, қараған, төбе, ұшы қиыры жоқ белестер тілгілеп өткен (І. Есенберлин, Алмас, 207). II Басар көбейсін. Киіз басып жатқандарға айтылатын тілек …
74бесік — байлау. этногр. Бала бесікке бөленгенде ырымдап берілетін сыйлық. Нәрестеге сен апарар сый осы болсын. Анасына табыс ет. Ал б е с і к б а й л а у ы н а өз қалағаныңды атарсыз (Ж. Молдағалиев, Алғ. қоңырау, 88). Бесікке бөлеу. этногр. Баланы… …
75бір — адым жер. Жүрген кездегі екі аяқтың аттау (басу) қашықтығы; 60 70 см, мөлшеріндегі ұзындық. Бір айдың жүзі болды. Бір айдай уақыт өтті. Шүйінші беруіңе болады. Жездең, міне, б і р а й д ы ң ж ү з і б о л ы п қалды, жынды суды ұрттап алмайды (Қаз …
76жалғыз — асық. этногр. Асық қолданып ойнайтын балалар ойынының бір түрі. Ж а л ғ ы з а с ы қ ойынының ережесі бойынша 4 бала шығып, қолдарындағы сақаларын иіреді. Алшы тұрса – «хан», тәйке тұрса – «уәзір», бүк түссе – «қойшы», шік түссе – «ұры» болады… …
77жортымыш — сын. сөйл. Жортпаш. – Мына иттің ит сияқтанып ілесіп келе жатқанын қарашы, – деді Үлкенбай, қарасы қарғадай болып шомбып келе жатқан кішкентай ж о р т ы м ы ш қ а ат үстінен үрке қарап (Е. Тұрысов, Құралай жолы, 20) …
78зек — зат. Сотталған, түрмеде жазасын өтеген адам. Әрісі түрмеге бара жатқан, берісі түрмеден келе жатқан «з е к т е р г е» ұқсайды (Ә. Асқаров, Таңд., 204). Әділ заңның арқасында тиісті сыбағамызды алып, өзге з е к т е р қатарында күн кешіп жаттық (О …
79көк — … 2. ауыс. Шар болаттан жасалған, асыл; сапалы д.м. Мыс.: көк найза, көк сүңгі, көк кіреуке, көк семсер, көк сауыт т.б. Сүбедей баһадүр мен Жебе ноян жас батырларға арналған орданың рәсімді сыйлығы – болат дулыға, к ө к кіреуке сауыт, наркескен… …
80көнелікті — сын. Көнеден келе жатқан, ескілікті. Мүмкін араларында к ө н е л і к т і кикілжің, зіл жатпаса (Ә. Хасенов, Жат жазасы, 30) …
