бӧрдмӧн
111ÆЛÆМ — Мардæгъдауимæ баст хæринаг. Йæ мардæн иу дугъ чи уагъта, уый иу æрцæттæ кодта æлæм дæр. Дыргътæ æмæ адджинæгтæ æндахыл кондæй арæзтой тырысагонд кæнæ нæлгоймаджы хæдоны хуызæн. Бафтыдтой иу æй егъау хъилыл, кæнæ бæласгондыл æмæ иу æй дугъæтты… …
112ÆСТДÆССИОН САГ — Ирон адæмон сфæлдыстады хъæддаг сырдтæй уæлдай уарзондæр, хæлардæр, лæгъздæр, рæвдаугæдæр ныхæстæй фæдзурынц саджы тыххæй. Рæвдз, хъуыддаджы адæймагæй дæр фæзæгъынц, саглæг у, зæгъгæ, æлвæст (лæппуйæ та – сагартæн). Фæлæ таурæгъгæнджытæ се ргом… …
113Æхсæнадон фæлтæр — см. Æхсæнадон фæлтæр – перевод Æхсæнадон фæлтæр – хонынц ахæм æхсæнадон къордтæ, кæцытæ кæрæдзийæ хицæн кæнынц, традицион æхсæнады сын хуымæтæг барад (æгъдæуттæ) цы бартæ æмæ хæстæ ныффидар кодта, уыдонæй; Фæлтæртæ æвдисынц æхсæнады дих иерархион …
114БАЗЫРТЫЛ СИСЫН — Ныфс бацæуын, ныфс дæттын. Придать крылья. Цавæрдæр æвирхъау хъуыдытæ мæ сæ базыртыл систой. (Джиоты Д. Сæуæхсид.) Къоста хæххон цæргæсау йæ дынджыр базыртæ систа хæрдмæ. (Плиты Х. Хетæгкаты Къоста.) …
115БАЗЫРТÆ ЦÆГЪДЫН КÆНЫН — тж. БАЗЫРТÆ ЛЫГ КÆНЫН Искæй фæндтæ халын, фæндæгтæ ‘хгæнын, ныхдуртæ вæрын, хи равдисынмæ йын фадат нæ дæттын. Подрезать крылья. ... – Кæд Грис афтæ сарæзта, уæд та йæ Басион уæлдæфы стæхын кæндзæн, æз уæ дыууæйæн дæр уæ базыртæ ацæгъддзынæн.… …
116КОМЫ ДÆТТÆ КАЛЫН — тж. КОМЫ КЪУЛТЫ ДÆТТÆ ЦÆУЫН (МИЗЫН) 1. Исты хæрдмæ кæнæ нозтмæ мондаг кæнын; исты бахæрынмæ кæнæ баназынмæ тынг зæрдиагæй бæллын. Сæныккыл хъуыды кæнгæйæ, йæ комы къулты дæттæ æруадысты, йæ былтæ астъæрдта. (Кæстæрарæх. 81.) Хуыцауы… …
117КУЫДЗЫ ТУГÆЙ ÆХСАД УЫН — Æгъатыр, галиу уын. «Куыдзы тугæй æхсад... цы у, уымæй иууылдæр марг у». – Мæхи йæм тыххæйты баурæдтон. (Цæгæраты М. Нæ фехъуыстон ма зæгъ.) Куыдзы тугæй æхсад, дæ къухтæ хæрдмæ сдар! (МД. 1980, 6.) …
118КЪУХТÆ СДАРЫН — тж. КЪУХТЫЛ ХÆРДМÆ СХÆЦЫН 1. Æххæстæй басæттын. Бæлццæттæн сыстын дæр сæ къухты нал бафтыд, афтæмæй сæ къухтæ сдардтой. (Богазты У. Фыдбоны халон.) 2. Истæуыл сразы уæвын …
119КЪÆПП ДЗЫХÆЙ АЗЗАЙЫН — Лæугæйæ, ницæмæуал сарæхсын, истæмæй æнæхай фæуын. Сослан йæ разы къæпп дзыхæй аззад æмæ йæ къухы ницыуал бафтыд, æфсæндуар куы байгом ис, уæд ын йæ фаллаг фарс уынджы хæрдмæ къæдз мæдзытæцæуæг фæндаг цы ауыдта, уый йедтæмæ. (Булкъаты М. Нарты… …
120ТАСЫН НÆ КОМЫН — Хивæнд кæнын, искæй коммæ нæ кæсын. Гæбу фæтасын нæ бакуымдта æмæ бонæй бонмæ фидардæр кодта. Фыд фæстаг хуынчъы онг йæ рон балвæста, йæ хъæбулы цинæй... хæрдмæ хауд. (Хъайтыхъты А. Джызæлы хъомгæсы катай.) …