бас-көз болу
1бас кесу — (Түрікм.: Красн., Небид., Жеб.) күдер үзу, түңілу. Ондай болу үшін машқалаңнан б а с к е с у керек (Түрікм., Красн.) …
2зият болу — (Тәж.) жақсылық болу (тілек мағынасында). Келген жолыңыз з и я т болсын (Тәж.). [Парсы тіліндегі зияд тұлғасы жеке тұрғанда көптеген мағына береді: өте көп, өте мықты, т. б. Алайда басқа бір жағымды сөздермен тіркеске түс кенде біздегі «бәрі… …
3бірдім болу — (Қост., Жанг.) өзінен басқа кісі жоқ сияқты болу. Өзінше б і р д і м б ол ы п жүреді (Қост., Жанг.) …
4мойын болу — 1. (Түрікм.: Красн., Небид., Ашх., Таш.) уәде беру. Осы жігітті осы жаққа алып келем деп м о й ы н б о л д ы м (Түрікм., Таш.). 2. мәжбүр болу. Басқа амал жоқ, осыны істеуге м о й ы н б о л д ы м (Түрікм., Красн.) …
5өгдегендей болу — (ҚХР) күш алғандай, жеңістік алғандай, басқаларды тықсырып, ықтатып алғандай болу …
6егін тақта болу — (Қ орда: Қарм., Сыр.) егіннің бас тартуы. Е г і н т а қ т а б о л а бастады Қ орда., Қарм.) …
7жарадар болу — (Алм., Жам.; Қ орда: Сыр., Жал., Қарм., Шиелі) жаралы. Ол соғыстың бас кезінде ақ ж а р а д а р б о л ы п қайтып келді (Алм., Жам.). Майданнан ж а р а д а р б о л ы п қайтты Қ орда., Шиелі). Ж а р а д а р б о л ғ а н ы н ы ң есебі жоқ (Рүс. даст …
8өліп шығын болу — (Ақт., Ойыл) өлген, шығын болған. 91 бас қой ө л і п ш ы ғ ы н б о л ғ а н (“Ойыл”, 18.10.1970, № 127) …
9сипанскі болу — (Шығ.Қаз., Ү Н.; Жезқ., Ұлы.) құралақан, жұрдай болып қалу. Малдан да, заттан да с и п а н с к і б о л ы п сыпырылып отырғанда сен келдің (Жезқ., Ұлы.) – Өлі туған төрт бес қозы болмаса, басқа шығын с и п а н с к і (М. Қабанбаев, «Жұлдыз», 1986,… …
10тебіздік — зат. көне. Тәрбиелілік, тәртіптілік, момындық. Елді билеу, басқару, онда болуға тиісті тәртіп пен т е б і з д і к т і ң өлшемдері мұның ойынан шықты (Қазыбек бек, Түп тұқиянан., 10). Ол өз халқы – Қазақтың т е б і з д і г і н, асқан көрегендігін …
