φιλοσοφική
11οπερασιονισμός — Φιλοσοφική θεωρία που ταυτίζει τη σημασία μιας έννοιας με ένα σύνολο πράξεων (operations). O o., του οποίου μεγαλύτερος θεωρητικός είναι ο Αμερικανός φυσικός Μπρίντζμαν, έχει τις ιστορικές του ρίζες στον πραγματιστικό εμπειρισμό. Στόχος της… …
12ακτιβισμός — Φιλοσοφική θεωρία που τοποθετεί ως θεμέλιο της ηθικής και ως απόλυτο κριτήριο της αξίας της την καταδήλωση της ζωτικής ενέργειας και τη θέληση για επιβολή και εξουσία. Έτσι, ο α. εκφράζει την τάση προς ανάπτυξη δραστηριότητας και τονίζει τη… …
13αμοραλισμός — Φιλοσοφική θεωρία που δεν αναγνωρίζει το κύρος του ηθικού νόμου και διακηρύσσει ότι δεν υπάρχει ηθική με αντικειμενικά και καθολικά κριτήρια. H γαλλική λέξη amoral, στη συγκεκριμένη περίπτωση, υποδηλώνει αυτόν που δεν μπορεί να κριθεί καλός ή… …
14αταραξία — Φιλοσοφική αντίληψη για την ψυχική ηρεμία ως την πιο υψηλή αξία. Ο Δημόκριτος πρεσβεύει ότι το μεγαλύτερο αγαθό είναι η ψυχική ηρεμία που οφείλεται στην απόλαυση, μέσα στα όρια του μέτρου, των ηδονών της ζωής. Οι σκεπτικοί, που αμφέβαλαν για όλα …
15εμπειρισμός — Φιλοσοφική θεωρία που δέχεται ότι πηγή κάθε γνώσης και κριτήριο της αλήθειας είναι η εμπειρία και τα άμεσα δεδομένα της, ενώ απορρίπτει την ιδέα ότι η γνώση μπορεί να καθοριστεί με αφετηρία την ανάλυση των λογικών κατηγοριών και μόνο. Έτσι,… …
16ενόραση — Φιλοσοφική θεωρία σύμφωνα με την οποία η αντίληψη ή η κατανόηση κάποιου αντικειμένου είναι δυνατή μόνο με τη νοητική εποπτεία και χωρίς συλλογισμό. Η ε. ήταν η θεμελιώδης αρχή των νεοπλατωνικών και όλων των μυστικιστών. Κατά τους νεότερους… …
17οντολογισμός — Φιλοσοφική θεωρία που τονίζει και ωθεί στα άκρα την οντολογική έρευνα μέχρι το σημείο να παρουσιάζει την ιδέα ή την επιστήμη του όντος ως όρο απαραίτητο a priori για την ανάπτυξη κάθε γνώσης. Στη σύγχρονη φιλοσοφία, εκτός από τον Μπλοντέλ, τον… …
18παμψυχισμός — Φιλοσοφική θεωρία, σύμφωνα με την οποία κάθε ύλη είναι όχι μόνο ζωντανή (υλοζωισμός), αλλά έχει και ψυχικές ιδιότητες ανάλογες προς εκείνες του ανθρώπινου πνεύματος. Ο π. είναι πολλών τάσεων, με κυριότερες τον ιδεαλιστικό και τον πανθεϊστικό.… …
19τελολογία — Φιλοσοφική θεωρία κατά την οποία ο λόγος ύπαρξης όλων των πραγμάτων ταυτίζεται με τον σκοπό (τέλος) προς τον οποίο κατευθύνονται. Σύμφωνα με μια περίφημη ανάλυση του Καντ, η ύπαρξη των πραγμάτων μπορεί να θεωρηθεί ότι υπόκειται σε δύο κατηγορίες… …
20υλοζωισμός — Φιλοσοφική θεωρία που εκλαμβάνει ακόμα και την υλική πραγματικότητα ως κάτι ζωντανό και έμψυχο. Ιστορικά, ως υλοζωιστική χαρακτηρίζεται η φιλοσοφία των πρώτων Ελλήνων φιλόσοφων και ιδιαίτερα του Θαλή, που αντλούσε την πεποίθησή του αυτή από την… …