æнæнцой
31НАЛ ÆХСÆВ УЫН, НАЛ БОН — Æдзух кусгæ кæнын, исты аразын, исты хъуыддагыл архайын; æнцойад фесафын. Нал мын æхсæв уыдис нал бон, иудадзыг дæр мæ цæстыты раз лæууыд йæ сурæт. (Нига, Дыууæ рæдыды.) Лæг йæхицæн æрæнцой нал зыдта, нал ын æхсæв уыд, нал бон. Йæ зæрдæ æдзух… …
32НУАЗÆНЫ АНАЗЫН — тж. ЛÆГ ÆЙ НУАЗÆНЫ БАНЫЗТАИД Тынг рæсугъд уын. Фæзæгъынц сылгоймагæй. Ацы чызджытимæ куы базонгæ, уæдæй фæстæмæ æнæнцой фæцис. Кæстæр афтæ рæсугъд, афтæ фæлмæн æнгæс уыдис æмæ йæ лæг нуазæны анызтаид. (Хъодалаты Г. Хуыцауы «минæвар».) …
33РÆСТÆГ ÆРВИТЫН — Удæнцой цард кæнын. Проводить время …
34САУ АДÆМ — Бынтон мæгуыртæ. Афтæ сæ хуыдтой Октябры революцийы агъоммæ. Искуыдæр ма ахæм хабар æрцыди? Нæ сæрмæ фæхизынц сау адæм. Æмæ сæм мах дæр æнцад æнцойæ кæсæм. (Букуылты А. Зарæг баззад цæргæйæ.) …
35СÆР НАЛ ИСЫН — тж. СÆР НАЛ ХЪИЛ КÆНЫН 1. Æнæниздзинад тынг фесафын, æдзух сайгæ кæнын. Уæртæ дæ ныййарæг ныр авд азы йæ хуыссæнæй йæ сæр хъил нал кæны, æнæ сылгоймаг хæдзар та æдзæрæг у. (Биазырты Д. Сæгуассæ.) 2. Тынг æнкъард кæнын, уæззау маст æвзарын,… …
36СÆР НÆ РИССЫН КÆНЫН — Хи нæ тыхсын кæнын, нæ фæлмæцын кæнын, удæнцой нæ сафын, бæрндзинад нæ исын. «Йæ сæр нæ риссын кæны», – ныхас йæхимæ айста Самсон Тедойы фырт. (Гафез. Уæ бонтæ хорз, адæм.) Куыд стыр гогызтæн, афтæ лæппынтæн бынаты тыххæй махмæ йæ сæр ничи риссын …
37УДЫЛ ХÆЦÆГ — Стыр ныфс кæмæй кæнæ цæмæй æвæрдæуа, уый. Мæ удыл хæцæг Æнæ æнцой уа, Мæ мады зæнæг Мæ мардыл кæуа! (Къоста, Сагъæс.) Уæдæ Дауыт нал зоны, нæ, ацы æртæсыфон кæрдæг æмæ хуычъыйы сæр йæ мæгуыр сывæллæтты удыл хæцæг сты, уыдон фæрцы хъомыл кæй… …
38ХУР ФЕНЫН — Хорз цæрын, удæнцой бонтæ æрвитын. Фæлæ мах дæр кæд исты хур фениккам колхозы фæрцы. (Беджызаты Ч. Чи кæй?) Сылгоймаджы куыст æцæг фæрогдæр уыдзæн? Тæхуды, тæхуды, уый æцæг куы уаид, исты хур фениккам. (Беджызаты Ч. Чи кæй?) …
39ХУРХÆЙ МАРЫН — Искæмæн фыдæбон кæнын, тухи кæнын; удæнцойæ цæрын нæ уадзын. Брать за горло. Бибо: Рацу, рацу. Æгъгъæд нæ хурхæй мар (Асиатæй). (Брытъиаты Е. Дыууæ хойы.) Уæддæр хорз колхозон нæ уыдис (Бимболат), æгæр магусайæ цæлуарзаг уыдис, йæ бинонты дæр… …
40ХЪАНЫ ЦАРД КÆНЫН — Зæрдæвæндонæй, удæнцойæ, æнæкусгæйæ хорз рæстæг æрвитын. Æнæкусгæйæ мæхицæн хъаны цард кæндзынæн. (СИ. 1990, 214.) Нæй, нæй! Ма тæрс, – махмæ ды хъаны цард кæндзынæ... (Къоста. Цъиу æмæ сывæллæттæ.) Хъан хуыдтой кæнгæ фырты. Уый иу цы ныййарджытæ …