æмбырд уын
1ЗÆХХЫЛ НАЛ ЦÆУЫН — 1. Тынг бирæ адæм æрæмбырд уын. Се рцыдмæ инæлары хæдзары раз æнæхыгъд адæм æрæмбырд ирæй, кæсæгæй, уырысæй. Зæххыл нал цыдысты æмæ æнхъæлмæ кастысты. 2. Тынг схъæлдзæг уын …
2КЪАХДЗÆФ АКÆНÆН НÆ УЫН — 1. Бирæ адæм æрæмбырд уын, кæдæмдæр бацæуæн нæ уын. Шагу негде ступить. Вагæтты мидæгæй къахдзæф акæнæн нал уыди. (Коцойты А. Фембæлдысты.) 2. Тынг æвзæр боныхъæд уын …
3КЪАХ БАВÆРÆН НÆ УЫН — см. КЪУХ БАКÆНÆН НÆ УЫН Кæмдæр бирæ адæм æрæмбырд уын. Шагу негде ступить. Уыцы афон дæр комиссарады кæрты адæмæй къах бавæрæн нал уыди. (МД. 1992. 3.) …
4ÆРЛÆУУÆНТÆ НÆ УЫН — Тынг бирæ адæм (кæнæ æндæр исты) æрæмбырд уын. Яблоку негде упасть …
5АРВЫ КÆРÆТТÆЙ ЦÆУЫН — Алырдыгæй, дард рæттæй æмбырд кæнын, цæуын. Арвы кæрæттæй сæм усгуртæ фæцæуынц, нæ сыл баввæрсынц... Æз та сыл мæ къухтæ дзæбæх æруæгътытæ кæнын! (Хъодалаты Г. Хуыцауы «минæвар».) …
6УÆЗЗАУ ЗОНДЫ ХИЦАУ УЫН — тж. УÆЗЗАУ ЗОНД УЫН Зондджын; алцы хъуыдыгæнгæйæ аразын. Нæ къамыры уымæй хистæр ничи уыд. Сабыр, æдыхст, уæззау зонды хицау, æргом зæрдæ адæймаг. (Дзесты К. Зæрдæйы ностæ.) Уæззау зондыл хæст лæппу галиу къухæй ныххæцыд Йæ рахизыл æмæ йæхи… …
7ЗÆХХ НÆ УРОМЫН — Бирæ адæм æрæмбырд уын. Фырмæстæй аскъуыд йæ зæрдæ æмæ сæ бавæрдтой иу ингæны, зæхх, дам, сæ нæ урæдта, уый бæрц адæм сæм æрымбырд. (СИ. 1989, 238.) Гиунайы æвæрæн бонмæ никуыуал баззад адæм, зæхх сæ нæ урæдта, уый бæрц адæм æрæмбырд алы хъæутæй …
8ЗÆХХЫЛ УÆЗ КÆНЫН — Тынг бирæ адæм æрæмбырд уын. Ам адæмы тæригъæдты уæзæй... ныкъæдз дæн. Дæуæн та зæххыл уæз кæнынц, нымæц дæр сын нæй. (Козаты Х. Тæригъæдтæ.) …
9НАРТÆ — Нарты кадджыты сæйраг архайджытæ, хъæбатыр, зондджын, зонынджын æмæ æгъдауджын адæмы хатт. Ирон адæм сæ хонынц сæ таурæгъон фыдæлтæ. Хуыцау сæ сфæлдыста уæйгуыты фæстæ. Иу кадæг нын Нарты равзæрды тыххæй афтæ дзуры: – Хуыцау дунейы куы сфæлдыста …
10АЦÆМÆЗ — Нарты Ацæйы кæстæр фырт. Алæгатæй. Кадæг «Ацæмæз æмæ Насран æлдар» зæгъы: «Ацæтæй мыггаг нал уыдис – Ацæ йæхæдæг зæронд баци, йæ фырт Ацæмæз та ма дзидзидай уыдис». Ахæм уавæры æрæййæфта зæронд Ацæйы йæ хæрæфырт Насран æлдары усы скъæфты рæстæг,… …
