(w uprzęży)
1podogonie — n I; lm D. podogonieni «część uprzęży końskiej składająca się z pętli zakładanej pod ogon zwierzęcia oraz z rzemiennego paska łączącego ją z chomątem lub z nakarcznikiem, a w uprzęży szorowej z nagrzbietnikiem» …
2szelka — ż III, CMs. szelkalce; lm D. szelkalek 1. zwykle w lm «część garderoby męskiej składająca się z dwu elastycznych taśm, przekładanych przez barki i przypinanych (z przodu i z tyłu) do spodni dla ich podtrzymania; także: integralna część spódnicy,… …
3uprząż — ż VI, DCMs. uprzęży; lm M. uprzęże, D. uprzęży «zespół połączonych ze sobą pasów rzemiennych lub parcianych, zakładany na konia, umożliwiający użycie go do pracy w zaprzęgu» Uprząż konia. Założyć, poprawić uprząż. ∆ lotn. Uprząż spadochronu,… …
4brzęczeć — ndk VIIb, brzęczećczę, brzęczećczysz, brzęcz, brzęczećczał, brzęczećczeli «wydawać, wytwarzać brzęk; brzmieć» Brzęczą dzwonki (uprzęży), szyby w oknach. Mucha, pszczoła brzęczy. ◊ Brzęcząca moneta, gotówka «pieniądze, często w złocie lub srebrze …
5brzękadło — n III, Ms. brzękadłodle; lm D. brzękadłodeł «przedmiot metalowy wydający przy potrącaniu dźwięk przerywany» Brzękadła uprzęży końskiej …
6chomątko — n II, N. chomątkotkiem; lm D. chomątkotek 1. «małe chomąto (część uprzęży)» Kucyk w ozdobnym chomątku. 2. techn. «metalowa ramka w kształcie pierścienia, usztywniająca i chroniąca pętlę na końcu liny przed zgnieceniem, stosowana w urządzeniach… …
7chomąto — n III, Ms. chomątoącie; lm D. chomątoąt «część uprzęży, w kształcie drewnianego kabłąka na miękkim podkładzie, wkładana na szyję koniowi pociągowemu» Koń chodzi w chomącie. ∆ Krakowskie chomąto «chomąto ozdobne, z błyszczącymi okuciami itp.» …
8gurt — m IV, D. u, Ms. gurtrcie; lm M. y 1. → gorsecik w zn. 2 2. archit. «łuk przyporowy oparty na słupach, podtrzymujący i wzmacniający sklepienie budowli» 3. rzem. «pas rzemienny używany w tapicerstwie do ręcznego przenoszenia ciężarów oraz jako… …
9janczar — m IV 1. DB. a, Ms. janczararze; lm M. janczararzy a. owie, DB. ów «żołnierz dawnej regularnej, doborowej piechoty tureckiej, tworzonej początkowo z chrześcijańskich brańców zmuszonych do przyjęcia islamu i poddanych sułtana pochodzenia… …
10jarzmo — n III, Ms. jarzmomie; lm D. jarzmorzem a. jarzm 1. «rodzaj uprzęży dla bydła roboczego w postaci drewnianej ramy zakładanej na kark zwierzęcia» Ciężkie, skrzypiące jarzmo. Zaprzęgać w jarzmo. Chodzące w jarzmie woły. przen. «ciężar, brzemię; pęta …
