сырх кæнын
1СЫРХ НÆ КÆНЫН — Æфсæрмы нæ зонын; æдзæсгом уын. Нет стыда в глазах. Сылгоймаг: Цæй цы дын ракодтон? Дæ сыкъатыл мæ цы систай? Хъæдгæс: Хъусут ма йæм, хъусут, сырх дæр куыд нæ кæны! (Гаглойты В. Цæмæн худынц стъалытæ.) …
2ЦАРД КЪАХÆЙ АССОН-АССОН КÆНЫН — Тынг хорз цæрын, алцы фагæй фылдæр уын. Ауызбийы хæдзарвæндаг ницы хъуаг уыдис, сæ цард къахæй ассон ассон кодтой. (Плиты И. Сырх тырыса.) Хицауад æмæ партийы элитæ паддзахы цардæй цардысты. Алцæмæй дæр хъуырмæ, цард къахæй ассон ассон кодтой.… …
3ЦÆСГОМ СЫРХ НÆ КÆНЫН — Æфсæрм нæ зонын. Нет стыда в глазах …
4ЦЫКУРАЙЫ ФÆРДЫГ — тж. УРС ФÆРДЫГ Нарты кадджыты 1946 азы рауагъды йæ чиныгаразджытæ амонынц: «Зынаргъ дуры мыггаг. Ам: мард æгас кæныны, цæфтæ дзæбæх кæныны тых кæмæ ис, ахæм фæрдыг. Ома, цы курай, уый дæтты». Кадджыты та кадæг «Сослан Бедухайы куыд æрхаста» йы… …
5ГАЛÆГОН — тж. ГÆРНÆГОН Дымгæйы бардуаг. Бады бæрзонд хæхтыл. Куывтой йæм, хор фыййагæй сыгъдæггæнгæйæ. Дзырдтой иу: «Радым, радым, нæ хор нын йæ зыгуымæй, цъæмæлтæй асыгъдæг кæн, æмæ дын сырх уасæг аргæвддзыстæм, фæстаг фыййаг дæу уыдзæн». Æмæ иу, æцæгдæр …
6СÆУÆССÆ — Нарты фыдæл. Сæуæссæйæ равзæрдысты Нартæ. Йæхæдæг та дунемæ фæзынд афтæ: Зынджы бардуаг Уаз къуылдымыл арт скодта, æмæ артæн йæ фæздæг арвмæ цыд. Зæдтæ йæм смæсты сты æмæ йыл Галæгонмæ бахъаст кодтой «Нал нæ уадзы цæрын йæ фæздæгæй, фæхæсс ма йын …
7БАТРАДЗ — тж. БАТРАЗ Нæртон мыггаг Æхсæртæггатæй. Болатрихи Хæмыцы болат æмæ æндонриу фырт, йæ дыууæ уæны астæуæй гуырд. Йæ мад – Быценон. «Нартæн сæ тæккæ хъаруджындæр, – фыссы Нигер, – æппындæр аипп кæмæ нæ арынц Нарт, уыцы болат Батрадз. Лæгæй лæгмæ… …
8БЫЦЕНОН — Болатрихи Хæмыцы ус, æмæ æндонриу Батрадзы мад. Хæмыц æм Нарты хæрзæджытимæ курынмæ куы ныццыд, уæд сæ Быцентæ хорз федтой, стæй, Сослан къухылхæцæг уыд æмæ иу афон бар ракуырдта, мæ хойы фенон, зæгъгæ. Рацыдис уатмæ. Уым амæй ай рæсугъддæр… …
9СЫКЪАТЫЛ ИСЫН — Искæй тынг уынгæджы кæнын, искæмæ тынг фæхыл кæнын. Сылгоймаг: Цæй цы дын ракодтон? Дæ сыкъатыл мæ цы систай? Хъæдгæс: Хъусут ма йæм, хъусут, сырх дæр куыд нæ кæны йæ цæсгом! (Гаглойты В. Цæмæн худынц стъалытæ.) …
10ФЫД КАЛЫН — Æфхæрæн ныхæстæ кæнын. Искæмæн маст кæнын. Бирæ хæттыты йын Цæрай алы фыд фæкалы, фæлæ уæд йæхи фæсырх кæны Мисурæт. (Фæрнион, Уады унæр.) …
