Дыл
31Tuwinische Sprache — (Тыва дыл) Gesprochen in Russland Sprecher 200.000 Linguistische Klassifikation Altaische Sprachen (umstritten) Turksprachen Sibirische Turksprachen Tuwinisch …
32Idioma tuvano — Tuvano Тыва дыл Hablado en  Rusia Región Tuvá …
33Тувинский язык — Самоназвание: Тыва дыл Страны: Россия, Монголия, Кит …
34АМРАН — Даредзанты таурæгъты сæйраг архайæг Амран у ирон адæмы уарзондæр таурæгъон хъæбатыртæй иу. Нарты Батрадзимæ сæ æрæвæрæн ис фæрсæй фæрстæм. Батрадзау Амран дæр у рæстыл тохгæнæг, æгъдауджын, æнæуæлдай ми, йæхи уæлдæр не вæры, хистæртæн,… …
35АРД — Ирон мифологийы хъайтартæ ард хæрынц Хуыцауæй, зæххæй, Нарты гуыппырсартæ – сæ Уацамонгæйæ дæр ма. Ард хæрынц, дыууæ нæлгоймаджы кæрæдзийæ æфсымæртæ куы фæзæгъынц, уæд дæр. Ардхæрыны æгъдау нæм скифты дугæй æрхаста, дыууæйæ иу къусæй кæм ныуазынц …
36БЫНАТЫ БАРДУАГ — Ирон динон уырнынадмæ гæсгæ алы бынатæн дæр ис хицау, бар ыл чи дары, ахæм дуаг. Уый тыххæй ис ахæм æмбисонды хабар: «Иу бæлццон изæрдалынгты хъæды къохмæ бахæццæ. Бæласы бын йæ уæлæфтау æрытыдта, йæ худ йæ нывæрзæн бакодта æмæ йæхи йæ бынаты… …
37БÆЛДÆРÆН — Бæлдæрмæ кувæн бæрæгбон. Уалдзыгон бæрæгбон. Æрлæууы, æрдз йæ зымæгон фынæйæ куы райхъал вæййы, рæдзæ мæдзæ куы нал фæкæны, фæлæ Хуры хъарммæ бынтондæр куы базмæлы, уæд. Æхсæв æмæ бон сæ бартæ кæрæдзимæ куы радтынц æмæ бон даргъдæр кæнын куы… …
38ДЗÆНÆТЫ ЦЪÆХ НÆУУ — Мæрдты бæсты йыл хъазынц сывæллæттæ. Сослан дæр сыл фембæлы уым. Мæнæ куыд зæгъы йæ мард ус Бедухайæн: «Æрбахæццæ дæн бирæ сывæллæттæм: алыхуызон дзауматы, алы азыккæттæ, цъæх нæууыл хъазыдысты. Чи дзы бæгъæмвад уыд, чи – ронбæгъд, чи та – æнæхуд …
39НЫГÆНЫНЫ ÆГЪДАУ — см. НЫГÆНЫНЫ ÆГЪДАУ – перевод Зианы æвæрæн бон йе ‘нусон хæдзар уæлмæрды цæттæ вæйы. Пысылмон хъæуты дæр райдыдтой зиантæн чырын кæнын, æцæг ын йæ сæр фылдæр хатт йæ уæлæ не вæрынц, кæнæ та йын кæнгæ дæр не скæнынц. Чырынæн байбын нæ къахынц.… …
40РЫНЫ БАРДУАГ — тж. НЫРЫ БАРДУАГ Хæцгæ низты бардуаг. Раджы заманты ирон адæмыл хæцгæ низты азарæй стыр бæллæхтæ цыд. Уымæн æвдисæн сты нæ хæхбæсты бирæ зæппадзты гуыппартæ. Дæргъæвсы зæппадзты ма уырыссагау «Городок мертвых» дæр рахуыдтой. Адæм алыхуызон… …
