Таз (племя)

У этого термина существуют и другие значения, см. Таз.

Таз (каз. Таз) - руы в составе младшего жуза Казахстан.

Этническая история

С началом монгольских походов и образования Золотой Орды племя таз кочевало в южных степях, между Эмбой и Уралом. Переселение на север в конце 13 в. связано с междуусобной борьбой Тохты и Ногая.Племя Таз(Тастулек) - одно из основных племенных подразделений Младшего жуза, входящее в поколение Байулы. Байулы (дословно –богатые потомством) - племенной союз, включавший себе 12 руу (родов): Таз, Адай, Алтын, Алаша, Байбакты, Берш, Ысык, Кызылкурт, Есентемир, Маскар,Шеркеш, Тана. По народным генеиологическим преданиям племя Таз являются прямыми потомками Алшына, сына прородителий всех племен младшего жуза Бекарыса. Племя Таз имеет в своем составе три подрода: Абдал, Шарга, Жастабан. Огромный интерес здесь представляет родовое название Абдал. По мнению некоторых исследователей корень которого восходит к эфталитам 4-5 в.в. (белым гуннам) игравшим огромную роль в политической жизни средней Азии того времени, а также в этногенизе многих современных тюркоязычных народов. Род Абдал есть среди Туркменов и Узбеков-локайцев,Башкир и Киргизов. Моңғолдың "Құпия шежіресі" бойынша Енисей өзенінің бір саласының атауы Таз, осы өңірдегі орман халқының бір атасы - Тас, Таз. Гоби шөлін мекендеген моңғол руларының бірі - Таз. Бүгінде Кіші Жүз мекені өңірлеріне түгел тараған. Бүкіл қазаққа танымал Төремұрат, Өтен, Нарынбай батырлар, Дәден би, Қашқынбай мен Бала Ораз ақындар осы Таздың қасиетті ұрпақтары. Ұлы Жүздің Албан және Ысты тайпаларының құрамында да Таз рулары бар.

атауы = Таз таңбасы = Қамшы, Шылбыр таңба сипаттамасы = Билік айтудың белгісі ұраны = Бақай, Төремұрат шығу тегі = Моңғол рулары жүзі = Кіші жүз тайпасы = Байұлы атақты ұрпақтары = Бала Ораз, Төремұрат мекені = Құлсары жері

Таз — Кіші жүздің Байұлы бірлестігіне кіреді. Шежіре деректері бойынша Таздың - Абдал, Жастабан және Шарға сынды ұлдары болған; келесі бір шежіреде Таздан - Ес, Естен - Абай, Қабай тараған; одан әрі өз реттерімен Абайдан - Жастабан мен Шарға, Қабайдан - Абдал, Жастабаннан - Байсары, Сүйірбас және Тілес, Шарғадан - Ақсерке, Жақсыбай, Жолым, Асан, Сырлыбай, Күнбас, Жиен және Жантай, Абдалдан - Шоқтығұл мен Құлай, олардан - Өтес, Жапақ, Мәмбетқұл, Көшей, Келдібай және Кішкене (Тұрымбет) ұрпақтары өрбіген. Жазба деректерде Таз алғаш рет М.Тевкелев еңбектерінде тілеумен бірге айтылады. Бұл рулар башқұрт халқының құрамында да болған. А.Ю. Якубовский зерттеуінде абдал тайпа ретінде 4 – 5 ғасырлардан белгілі екені және ол тайпа- рулары түрікменге де, қазаққа да қосылған деген тұжырым жасайды. Түрікмен абдалдары 18 – 19 ғасырларда Маңғыстауды мекендеген. Таздарға сол кездерде де араласуы мүмкін. Абдал өзбектің лоқайында, қырғыздың сарыбағыш тайпаларының құрамында да кездеседі. Таздың Ұлы жүзде жалайыр тайпасының сырманақ руында, ысты тайпасының ойық руында, албан тайпасының бозым тармағында, Орта жүз ашамалы керей руында ата есімі ретінде кездеседі. Таздың жауынгерлік ұраны – бақай, таңбасы

Библиография

Кузеев Р.Г.Происхождение башкирского народа. М., Наука, 1974.