Новые Карьявды (Новобалтачевский сельсовет)

У этого термина существуют и другие значения, см. Новые Карьявды.

Село Новые Карьявды башк. Яңы Ҡаръяуҙы Страна РоссияРоссия Субъект федерации БашкортостанБашкортостан Муниципальный район Чекмагушевский Сельсовет Новобалтачевский Координаты Координаты: 55°02′41″ с. ш. 54°21′31″ в. д. / 55.044722° с. ш. 54.358611° в. д. (G) (O) (Я)55.044722, 54.35861155°02′41″ с. ш. 54°21′31″ в. д. / 55.044722° с. ш. 54.358611° в. д. (G) (O) (Я) Население 301 человек (2009) Национальный состав татары, башкиры Часовой пояс UTC+6 Почтовый индекс 452221 Автомобильный код 02, 102 Код ОКАТО Официальный сайт http://karyavdy.ucoz.ru/

Новые Карьявды (башк. Яңы Ҡаръяуҙы) — село в Чекмагушевском районе Башкортостана, относится к Новобалтачевскому сельсовету. Население на 1 января 2009 года составляло 301 человек.^[1] Почтовый индекс — ?, код ОКАТО — ?.

Демография

Динамика населения:

Общие демографические показатели[1]
Всё население		Изменения населения 2002—2009
2002	2009	чел.	%
297	301	+4	+1,35

Согласно переписи 2002 года, преобладающие национальности — татары (40%), башкиры (58%)^[1]. По официальным данным на 2009 год татары составляют 92.4 % общего населения села.

Географическое положение

Расстояние до:^[2]

• районного центра (Чекмагуш): 26 км
• ближайшей ж/д станции (Буздяк): 71 км

История деревни

(На татарском языке) Түбән Агыйдел төркемчә составына керә. Бу төркемгә Енел, Тәрә, Елан, Киргиз, Елдән, Канлы, Дуван, Уваныш кабиләләре күчмә тормыш белән яшәгәннәр. 17 гасырда башкорт җирләрендә шәһәрләр, крепостьләр, заводлар төзелә башлый. Рәсәсйнең үзәк районнарыннан Идел буйларыннан руслар, татарлар. Мари – чувашлар, удмурд һ.б. милләт халыклары, тагын да 1843 елдан крепостной крестьяннар йөзәр меңләп алып киләләр. Башкорт җирләре зур завод хуҗаларына сатыла. Мал йөреше өчен җир – сулар кысыла. Башкорт халкы авыллар булып утыра башлый. Шушы дәвердә чакмагыш туфрагында өч баба нәселеннән авыллар барлыкка килә. Ярдәк баба нәселеннән: Имәнлекул, Аташ, Җәмәй, Каразирек, Каргалы, Яңа Коты, Чуртанбаш. Дуван баба нәселеннән: Чакмагыш, Иске Калмаш, Сыерышбаш, Тозлыкуш, Ихсан, Иске Биккенә, Рапат, Киндеркүл, Кара Көчек, Көсәкәй, Аблай, Калмашбаш. Елан баба нәселеннән: Тамьян, Бикмәт, Әхмәт, Туйнаш, Балак, Дөмәй, Каран, Карьяуды, Сөрмәт, Почкак. Шулай итеп, Елан баба нәселеннән Карьяуды авылы халкы барлыкка килә. Карьяуды авылы 1673 нче елларда барлыкка килә, Чупты Кулсарин җирләре була. Башкорт җирләренә рөхсәт белән килеп утырган типтәрләр халкы, алар көчләп христиан диненә кертелүдән качулары була. Бу авыл борынгы, Иске Карьяуды дип аталган. Кыр Елан җиренә килеп утыралар. Күп тә үтми, җирле башкортлар үзләренең җиренә якынаер өчен, Тайняш ягыннан килеп Өчбелә суының Базыга кушылган җиренә килеп утыралар, ә 1740 елдан Крестьян дип аталган оч барлыкка килә. Шулай итеп, бер авыл өч төрле халык нәселеннән һәм өч очтан торып: Иске Борынгы Карьяуды, Түбән Карьяуды, Урта Карьяуды исемнәре белән йөртелә башлый. Авыл җирләре башкортлардан, типтәрләрдән, крестьяннардан торган. Җир хуҗалары – башкортлар, аларның җирләре хәзерге Шаран Карьяудысына барып тоташа. Типтәрләр рөхсәт белән кертелеп, аларга иң начар җирләр бирелә, бу җирләр өчен алар ясак та түләргә тиеш булалар, ә крестьяннар, алар җирле башкортларда ялланып хезмәт иткәннәр, җирсез булганнар. Бүгенге көндә Крестьян нәселе Чиялекул авылы халыкларында. Чөнки бу авыл Карьяуды "крестьяннары” күченеп утырудан барлыкка килгән. Чишмә -Каран - авылы типтәр авылы, бу авылда нәкъ Иске Карьяудыдан күченгән халыклардан башлана, чөнки аларның җирләре ташка кызыл балчыклы, начар һәм үз авылларыннан ерак 12-15 км була. Ә хәзер без яшәгән Карьяуды авылына тукталыйк. Халык телендә Югары Карьяуды дип, ә рәсми исеме Яңа Карьяуды дип атала. Авылга иң башта типтәрләр килеп "14 душ”лык җиргә килеп утыра. Бүгенге көндә авылга беренче күченгән кеше нәселе исән. Ул Галиев Хәмәт бабай. 1880 елларда Хәмәт бабайның әтисе, Иске Карьяудыдан күченә. Ел бик ачык тасвирлана, чөнки Хәмәт бабйның картәтәсе сөләп калдыруынча, алар җәен, арбага барлык кирәк – яракларын төяп, әйберләр өстенә 3 яшьлек Садрины (Хәмәт бабайның әтисе була инде) утырталар, 4 км килгәч, карасалар бала юк. Тиз генә әйберләрен бушаталар да кире ашыгалар. Бәхеткә каршы бала Өчбелә суының яр буенда уйнап утыра. "14 душ” авылы барлыкка килә. Ә 1914 елда Түбән Карьяудыдан башкортлар күченеп авылны дәвам итеп утыралар. 1914 елда Удел Карьяудысы барлыкка килә. (Җирле башкортлар, типтәрләр җирне юкка чыгарып, малларыннан таптатып бетермәсен дип үз җирләренә якынаялар). Ни өчен соң авыл Карьяуды дип атала? Бу турыда күп төрле имеш – мимешләр йөри.

Примечания

1. ↑ ^{1 2 3} Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан — приложение в формате Excel.
2. ↑ Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник / Сост. Р. Ф. Хабиров. — Уфа: Белая Река, 2007. — 416 с. — 10 000 экз. — ISBN 978-5-87691-038-7

Ссылки

• Совет муниципальных образований Республики Башкортостан.